Aandacht voor risico's van mestgassen verslapt

Bij Antoon Appel sloegen de stoppen even door, toen hij in Nieuwe Oogst een foto van een veehouder boven op een mestzak zag staan. De inspecteur van mestopslagen e-mailde de redactie: 'Levensgevaarlijk, want door ouderdom, foute lassen, beschadigingen of overbelasting zijn tientallen mestzakken gescheurd. Wanneer hier wat fout gaat, is de overlevingskans nihil.'

Appel doet zijn betoog in het bijzijn van Jetty Middelkoop, brandweervrouw en specialist gevaarlijke stoffen, en Hans Verkerk, secretaris meststoffendistributie bij Cumela Nederland. 'Te veel mensen zijn omgekomen door mestgassen', benadrukt Appel. In 2013 vinden in Makkinga drie mensen de dood in een afgesloten mestsilo, vorig jaar overleed een vijftienjarige jongen in een mestput in Oldehove.

Praktijkvoorbeelden

De drie specialisten schudden de praktijkvoorbeelden van grote en kleine ongevallen uit hun mouw. Van mussen die dood uit de lucht vallen tot pinken die bezwijken als de mixer aangaat. Van de 'dode hoeken' in de stal waar gas ophoopt tot een explosie in een stal, zoals in Markelo.

Van ongeoorloofde risico's tijdens schoonmaakwerkzaamheden tot een varkenshouder die besluit de opgepompte mest weer terug te brengen in de gierput: een complete afdeling varkens dood.

Bedwelmd

Appel heeft het gevaar ook aan den lijve ondervonden, toen hij een verstopte ontluchting van een mestzak repareerde. Hij raakte bedwelmd en vond zichzelf even later terug in het gras.

'Het gaat vaak om vermijdbare ongelukken', zegt Middelkoop. 'De risico's worden schromelijk onderschat.' Het lijstje aan voorbeelden is volgens haar het topje van de ijsberg, iets wat de Onderzoeksraad voor Veiligheid in 2014 heeft bekrachtigd.

Taboe bij boeren

Hoe dat komt? 'Het is een taboe bij boeren', merkt de brandweervrouw. 'De argumenten die ik hoor: boeren willen niet afgaan met de fouten die ze maken, ze zijn bezorgd over buren die zeuren over stankoverlast en vrezen nog meer beperkende wetgeving. Naarmate een ernstig mestgasongeval langer geleden is, zakt de aandacht voor de gevaren steeds weer weg.'

Bij mestgassen gaat het niet alleen om het brandbare en explosieve methaan, maar ook om waterstofsulfide. Dit gas is herkenbaar aan de geur van rotte eieren, maar in hogere concentraties is het niet te ruiken. 'Eén ademteug hiervan en je bent buiten bewustzijn', benadrukt Verkerk.

Toevoegmiddelen

Appel: 'Een extra gevaar zijn chemische toevoegmiddelen aan de mest of aan het rantsoen. Ook gebruiken sommige melkveehouders goedkope kalkhoudende mengsels in de ligboxen. Puur kalk is geen probleem, maar in combinatie met resten afvalgips ontstaat meer waterstofsulfide.'

Vooral het mixen van mest onder de stal is een bron van gevaar, zegt Verkerk. Brancheorganisatie Cumela Nederland licht leden veelvuldig voor over de risico's. 'Als de korst breekt, komen meteen grote hoeveelheden gassen vrij en waar blijven die op een windstille of mistige dag? Ik verbaas me dag in, dag uit dat mensen die met mest werken, zich nauwelijks verdiept hebben in de gevaren.'

Voorzorgsmaatregelen

Bewustwording en preventie zijn de sleutelwoorden om risico's te beperken, zeggen de deskundigen. 'Ga nooit zelf werkzaamheden in de silo of mestkelder uitvoeren, maar schakel een gecertificeerd bedrijf in dat adembescherming gebruikt', adviseert de brandweervrouw.

'Mix niet als het niet of nauwelijks waait en ventileer altijd zoveel mogelijk. Met de juiste apparatuur kun je concentraties mestgassen goed meten en altijd oppassen met elektrische apparaten in de stal. Eén vonkje kan al een ontploffing veroorzaken. Dat kinderen tijdens het mixen in de stal spelen, vind ik onbegrijpelijk. Zelfs in een open stal kunnen de concentraties giftige of explosieve gassen hoog zijn.'

Devies

De mest zo snel mogelijk uit de stal krijgen, bijvoorbeeld met een vouwschuif, is het devies. Middelkoop: 'Dan helpt het als de overheid buiten het bouwblok ruimte geeft aan mestopslagen.' Appel: 'Het pleit ook voor vlakke vloeren zonder kelder en uitgebreid onderzoek naar emissiearme systemen.'

Door schaalvergroting, strengere milieuwetgeving en aanscherping van het mestbeleid wordt per locatie meer mest geproduceerd en gedurende langere tijd opgeslagen. 'Dat vraagt om beleid waarbij veiligheid integraal wordt meegenomen', vindt Verkerk. 'Dat ontbreekt nu vaak.' Appel: 'En voldoende aandacht voor mestgassen in het onderwijs.'