Kringlooplandbouw is ontdekkingstocht

Achtergrond Overijssel Berrie Klein Swormink 13 sep 2019 om 06:56uur

Invulling geven aan kringlooplandbouw is een ontdekkingstocht, bleek bij het Stöppelhaene Symposium, in Raalte. Samenwerken en je laten inspireren door mensen van buiten de agrarische sector kan helpen om verder te komen. Wie met iets nieuws aan de slag wil, kan aankloppen bij provincie Overijssel voor ondersteuning.

'Het benutten van de collectieve intelligentie van een groep kan helpen om kringlooplandbouw op een goede manier in te vullen', betoogt Angelo Vermeulen tijdens het Stöppelhaene Symposium in Raalte. Hij is kunstenaar, bioloog en ruimtevaartonderzoeker.
Vermeulen adviseert boeren om samen op te trekken, maar ook mensen van buiten de sector erbij te betrekken. 'Met een divers team kun je frisse ideeën op tafel krijgen.'

Volgens Vermeulen is het een voordeel dat LNV-minister Carola Schouten niet door het afkondigen van allerlei regels heeft vastgelegd hoe boeren met kringlooplandbouw aan de slag moeten gaan. 'Van bovenaf opleggen hoe het moet gebeuren, werkt niet. Daar is de materie van kringlooplandbouw te divers voor. 'Bottom-updesign' werkt wel.'

Vermeulen roept boeren op om vanuit 'termietenperspectief' te werken aan kringlooplandbouw. 'Termieten bouwen heuvels, terwijl ze voortdurend met elkaar communiceren over de beste aanpak. Een bouwtekening waarop is vastgelegd hoe de termietenheuvel eruit gaat zien, gebruiken ze niet.'

Van bovenaf opleggen hoe het moet gebeuren, werkt niet

Angelo Vermeulen, kunstenaar, bioloog en ruimtevaartonderzoeker

Inspireer elkaar bij invulling

Ook directeur Martin Scholten van de Animal Sciences Group bij Wageningen University & Research drukt boeren op het hart om samen te werken bij de invulling van kringlooplandbouw. 'Het is een ontdekkingstocht waarvan we niet precies weten waar die toe leidt. Daarom is het nodig om voortdurend bij elkaar te toetsen en om elkaar te inspireren bij werken aan het sluiten van kringlopen.'

Kringlooplandbouw betekent volgens Scholten vooral meer aandacht voor 'grondstofzuinigheid'. 'De agrarische sector is sterk in het efficiënt produceren van veilig voedsel. Alleen de verliezen in de productieketen zijn te groot. Daarom moeten we omdenken naar een manier van voedsel produceren die niet alleen efficiënt is, maar ook weinig verliezen met zich meebrengt. We moeten de grondstoffenefficiency vergroten en dat doe je door het sluiten van kringlopen.'

Denkfout

Scholten benadrukt dat je kringlopen vooral groot moet zien. 'En niet de denkfout maken dat het gaat om het sluiten van minerale kringlopen, van stikstof of fosfaat. Het draait om het produceren van biomassa van goede kwaliteit met zo min mogelijk verspilling.'

Kringlooplandbouw is volgens de directeur van de Animal Sciences Group geen synoniem voor extensief boeren of voor het zo min mogelijk benutten van technologie. 'Integendeel. Met smartfarmingtechnieken zoals gps, sensoren en drones kunnen boeren hun land veel preciezer en fijnmaziger gaan bewerken. Dat maakt een gevarieerdere, natuurinclusieve landbouw mogelijk met ruimte voor gemengde teelten en minder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest. Goed voor de biodiversiteit en voor het landschap.'

Veehouderij

Scholten weerspreekt de kritiek dat de veehouderij een efficiënte voedselproductie belemmert. 'Zonder dieren redden we het niet. Bij kringlooplandbouw hoort het slim verknopen van plantaardige en dierlijke productie. Lang geleden zijn onze voorouders begonnen met veehouderij omdat landbouwhuisdieren op een efficiënte manier reststromen omzetten naar hoogwaardige eiwitrijke voedingsmiddelen: melk, eieren en vlees.'

Provincie Overijssel wil boeren die met nieuwe ideeën aan de slag willen met kringlooplandbouw helpen, meldt gedeputeerde Gert Harm ten Bolscher. 'Ook op dit gebied willen we als Overijssel een voorbeeldprovincie zijn. De minister steunt ons, dus er zijn beslist mogelijkheden voor ondernemers die iets nieuws willen doen.'

Veranderingen

Iemand van buiten de agrarische sector is Gert Hoogeboom van Hoogeboom Raalte, een bedrijf dat zich vooral bezighoudt met sloopwerkzaamheden, asbestsanering en grondverzet. Hoe kijkt hij aan tegen de druk op de agrarische sector om met kringlooplandbouw aan de slag te gaan? 'Ook in onze sector hebben we voortdurend met veranderingen te maken. Dat hoort bij ondernemerschap', zegt Hoogeboom.

'Soms lijkt het alsof de geschiedenis zich herhaalt. In de jaren dertig sloopten mijn voorgangers woningen. Opdrachtgevers kregen een vergoeding voor gesloopte materialen omdat die allemaal een nieuwe bestemming kregen. De afgelopen decennia is hergebruik van sloopmaterialen weer actueel geworden. Nu lukt ons dat met 98 procent van wat we slopen.'

Uitdaging

Hoogeboom noemt kringlooplandbouw een uitdaging. 'Begin gewoon en tast af wat er mogelijk is. Klein beginnen is vaak het beste. Dan ervaar je wat wel en niet lukt, zonder dat het je de kop kost.'

Hoogeboom adviseert om samen te werken en om ook het onderwijs erbij te betrekken. 'Jonge mensen hebben vaak waardevolle nieuwe ideeën. Als je ouder wordt, denk je snel: we hebben het altijd zo gedaan, laten we dat maar blijven doen. Dat is niet goed.'

Marcel Strijtveen uit Lierderholthuis was dit jaar als de Sallandse Boer het visitekaartje van Stöppelhaene. © Stöppelhaene

Stöppelhaene heeft ieder jaar boerenambassadeur

Stöppelhaene is een oogstdankfeest en festival in Raalte. De boerenbevolking van Twente en Salland had vroeger de gewoonte om na het inhalen van de oogst Stöppelhaene te vieren. In Raalte is deze folkloristische gewoonte uitgegroeid tot een jaarlijks vijf dagen durend festijn. Er is een kermis en in feesttenten treden bands op. Meer dan 100.000 bezoekers bezochten eind augustus Stöppelhaene. De agrarische oorsprong van het feest zijn ze bij Stöppelhaene niet vergeten. Zo is er bijvoorbeeld een oogstcorso. Ook benoemt Stöppelhaene jaarlijks de Sallandse Boer. Dit jaar is dat melkveehouder Marcel Strijtveen (52) uit Lierderholthuis. 'De Sallandse Boer is het visitekaartje van Stöppelhaene en heeft ook een rol als ambassadeur van de hedendaagse agrarische sector', vertelt Ans Overmars, bestuurslid van Stöppelhaene. Een bijzonder aspect op het bedrijf van Strijtveen is de grote aandacht voor weidevogels. Door beschermingsmaatregelen en het geschikt maken van graslanden voor weidevogels, onder meer door het aanleggen van plasdrasstukjes, lukt het hem om op zijn bedrijf veel jonge weidevogels volwassen te laten worden. Een deel van de kosten verdient Strijtveen terug door samen met tien collega's die ook natuurinclusief werken, melk te produceren voor het zuivelmerk Weide Weelde. De consument draagt een paar cent per pak bij voor de weidevogels. 'Ondertussen werken we aan het zo goed mogelijk sluiten van kringlopen op ons bedrijf, onder meer door zoveel mogelijk ruwvoer voor de koeien zelf te telen op natuurvriendelijke wijze. Daarnaast krijgen de koeien krachtvoeders die deels bestaan uit restproducten van humane voedingsmiddelen.'