‘Vrouwen ambassadeurs voor pijnbestrijding bij koeien’

Een cruciaal moment op de tijdslijn van pijnstilling is de blauwtonginfectie, herinnert Driesse zich. 'Zo'n twaalf jaar geleden kregen koeien daar voor het eerst mee te maken. En veehouders zagen koeien met pijn. Toen is het gebruik van pijnstillers – ook voor gebruik bij mastitis – enorm gestegen', zegt ze.

'In die tijd is de bewustwording dat koeien pijn hebben en je daar wat aan kunt doen sterk toegenomen.' Ook daar heeft de dierenarts wel een verklaring voor. 'Vrouwelijke dierenartsen en veehoudsters', zegt ze lachend. 'Zij waren echt ambassadeurs voor de pijnbestrijding bij mastitis. Ongetwijfeld doordat ze een parallel bij mensen zagen. Borstontsteking is ook heel pijnlijk.'

De bewustwording dat een koe pijn heeft en dat je daar als veehouder wat aan kunt doen is één, het herkennen van de pijn is een ontwikkeling die hieraan parallel liep en nog steeds gaande is. 'We konden cortisol in het bloed meten, de hartslag opnemen en de ademhaling volgen, maar men werd zich toen ook bewust van pijnsignalen die de koeien zelf afgaven', vertelt de dierenarts.

Signalen van koe met pijn

Het knarsetanden, de opgetrokken buik en hangende oren zijn signalen van een koe met pijn. En voor wie nog nauwkeuriger kijkt: het aanspannen van de kaakspieren en de spieren rondom de ogen zijn ook van die signalen. 'Met die wetenschap werden pijnstillers bij steeds meer aandoeningen ingezet', geeft Driesse aan. Van mastitis – ook de lichte vorm – tot en met kalverdiarree.

'Je ziet de kalveren naar de buik trappen of hun staart tussen de benen doen. Ook bij diarree hebben ze pijn en daar is dus wel wat aan te doen.' Wie het effect van pijnstillers in kaart wil brengen, hoeft maar naar de dieren zelf te kijken. Veehouders verwachten volgens Driesse vaak dat koeien actiever worden en vaker naar het voerhek gaan.

'Terwijl koeien en ook kalfjes soms juist meer gaan rusten als ze een pijnstiller hebben gekregen, om te herstellen. Zoals bij mastitis. Dan durven de dieren juist weer te gaan liggen, omdat ze minder pijn hebben aan hun uier', legt de technical service manager van Boehringer Ingelheim uit.

Normaal functioneren

'Het is lastig inschatten wat het effect precies is', geeft Driesse toe. 'Maar het is zeker dat het onrust wegneemt bij het dier. Het krijgt de kans om normaal te functioneren.' En dat de dieren normaal functioneren is ook in het belang van de veehouder. 'Die ziet wel dat een onthoornd kalf met een pijnstiller gemakkelijker de kop door het voerhek steekt en dus blijft vreten', stelt Driesse.

Driesse is ervan overtuigd dat het economisch uit kan. 'Denk maar weer eens aan mastitis. Een koe met mastitis die naast behandeling met antibiotica een pijnstiller krijgt, wordt ook weer sneller drachtig en heeft minder kans op vervroegde afvoer.' De werkzame stof van pijnstillers, meloxicam, is niet alleen pijnstillend, maar werkt ook ontstekingsremmend én koortsverlagend.

Het middel – dat dit jaar zijn 20ste verjaardag viert – behoort tot de zogenaamde NSAID's, een niet-steroïde ontstekingsremmer. NSAID's zijn medicijnen die de symptomen van ontsteking – denk aan roodheid en zwelling – remmen, koorts verlagen en pijn verminderen. De 20 jaar oude pijnstiller kan dus succesvol ingezet worden bij gezondheidsproblemen als luchtwegaandoeningen, mastitis en diarree, maar ook bij het onthoornen van kalveren.

'Ik kan me de tijd nog herinneren dat er haast een taboe op pijnstillers rustte. Maar wij waren meteen enthousiast', vertelt topfokker Nico Bons die al vanaf het begin pijnstilling inzet bij het onthoornen en mastitis. 'Niet alleen om de pijn te verminderen, maar ook om eventuele ontstekingen af te remmen, want dat doet de pijnstiller ook.' Het geeft je een voorsprong, geeft Bons aan. 'Je kunt een behandeling besparen, omdat de koe zich er zelf doorheen trekt. Wanneer je wel moet behandelen, slaat de behandeling met pijnstilling beter aan. Daardoor functioneren de dieren sneller.'

Latere onderzoeken bevestigen de ervaring die Bons met zijn koeien heeft. 'Koeien hebben een hogere pijngrens, ze laten pijn niet zo snel zien. Maar ze hebben het wel degelijk', signaleert hij. Met een pijnstiller – Bons spuit deze onderhuids, net achter de schouder – kun je erger voorkomen. 'Met pijnstillers blijft de koe blijft vreten en goed functioneren. Anders liggen er ook andere problemen op de loer. Denk aan slepende melkziekte of een lebmaagverdraaiing. En over vervolgproblemen gesproken: wat doet dat met bijvoorbeeld de vruchtbaarheid, denk je?'

Over de kosten van de pijnstiller wil de fokker nog wel wat kwijt. 'Het is een van de meest verantwoorde investeringen.' Hij rekent voor dat een behandeling zo'n 15 euro kost. 'Zet dat maar eens af tegen de rekening die je van de dierenarts krijgt wanneer zo'n koe echt ziek wordt. En vergeet dan ook de behandelkosten en het verlies van productie niet.' Een injectie helpt de koe drie dagen vooruit. Dan mag de melk niet in de tank. 'Ook dan moet je aan de lange termijn denken. Uiteindelijk gaat de koe beter functioneren. Vraag je niet af wat het kost, maar wat het oplevert', adviseert Bons. Naast alle rationele afwegingen, heeft hij nog een heel belangrijke reden om pijnstillers in te zetten. 'Je wilt gewoon niet dat je koe pijn heeft.'

• Lees meer op ruminants-care.nl