Eet de Nederlander wel minder vlees?

Het waren opvallende cijfers waar de NOS vorige week mee kwam. Sinds 2017 is de verkoop van rund- en varkensvlees met 9 procent gedaald. De afzet van pluimveevlees groeide 2 procent. De verkoop van vleesvervangers nam toe met 51 procent. Dat lijkt een verschuiving die echter niet door andere statistieken wordt gestaafd.

Waar zijn de cijfers die de NOS presenteerde op gebaseerd? Marktonderzoekers van IRI hebben van 2017 tot en met half 2019 de scandata van de kassa's van supermarkten verzameld. Uit die data hebben zij de verkopen van vers vlees gefilterd. Onder vers vlees verstaan zij alle voorverpakte vleesproducten uit het koelvak, van biefstuk tot gehaktbal, maar niet de verwerkte producten uit het vriesvak.

Uit de periode van 2,5 jaar waarin de gegevens zijn verzameld, heeft IRI de resultaten van twaalf maanden (week 29 van 2018 tot en met week 28 van 2019) vergeleken met de resultaten over 2016. De percentages die dat oplevert, zijn gebaseerd op het verkochte volume in kilo's, niet op de waarde die zij vertegenwoordigen. Door prijsstijgingen is de daling uitgedrukt in euro's kleiner, zegt Sjanny van Beekveld, businessconsultant van IRI.

Vleesvervangers

Wanneer de verkopen van vleesvervangers worden opgeteld met het totaal van de vleesverkopen (rund, varken, pluimvee) dan zijn vleesvervangers goed voor ongeveer 4,5 procent van de totale verkoop.

Van Beekveld kan zich voorstellen dat de IRI-cijfers niet overeenkomen met de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), omdat die een andere methodiek hanteren. Ook wijst ze erop dat IRI alleen heeft gekeken naar de supermarktverkopen. Het verkochte en geconsumeerde vlees via andere kanalen, zoals slagerijen, boerderijverkopen en onlineverkopen niet zijn meegeteld.

Horeca en thuisbezorging is evenmin in de cijfers opgenomen. Met name maaltijdbezorging heeft een stormachtige groei doorgemaakt, meldt het FoodService Instituut Nederland (FSIN). De maaltijdbezorging is goed voor een omzet van ruim 1,7 miljard euro, een groei van 13,4 procent in 2018. Ook in 2019 rekent het FSIN op dubbele groeicijfers.

COV: kleine verschillen

De Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV) herkent zich niet in het beeld dat uit de cijfers van IRI naar voren komt. Voorzitter Jos Goebbels heeft de indruk dat de vleesconsumptie vrij stabiel is. 'Er is een tendens naar meer pluimveevlees, maar dat zijn kleine verschillen.' Volgens hem is het vaak een prijskwestie die kleine schommelingen veroorzaakt.

De belangrijkste statistieken die COV hanteert om de verkoop te monitoren, zijn de onderzoeken van het CBS en Wageningen Economic Research. Laatstgenoemde onderzoek vindt plaats in opdracht van dierenrechtenorganisatie Wakker Dier.

Wageningen Economic Research kijkt jaarlijks naar het verschil in consumptie tussen de laatste twee jaar. In het meest recente geval gaat het om 2016 en 2017. Het onderzoek dat in november 2018 is gepubliceerd, is gebaseerd op objectieve cijfers van de producenten. Daarbij worden slachtingen, im- en export en voorraadmutaties onderzocht. Het gaat alleen om vlees dat is bestemd voor menselijke consumptie.

Vleesverbuik stabiel

Uit de cijfers van Wageningen Economic Research blijkt dat het totale verbruik van vlees en vleeswaren (op basis van karkasgewicht) per hoofd van de bevolking in Nederland in 2017 bijna 77 kilo bedraagt. Dat is vrijwel gelijk aan het verbruik in 2016 en 2015. De hoogste vleesconsumptie vond plaats in 2010. In daar jaar bedroeg de consumptie 79 kilo per hoofd van de bevolking.

Een daling van de algehele vleesconsumptie blijkt niet uit de de CBS-statistieken van de im- en export van vlees. 'We hebben in al die tijd geen krimp gezien', zegt landbouwspecialist Cor Pierik van het CBS. 'Ook in het aantal slachtingen zit geen noemenswaardige krimp. Er zijn geen signalen dat de markt inzakt.'

In de eerste vijf maanden van het jaar is de import met 4 procent toegenomen en de export met 8 procent. Daarbij gaat het om de import- en exportwaarde die is opgebouwd uit het volume en de prijs. De gemiddelde prijs is gestegen, weet Pierik. Hij wil de toename alleen niet toeschrijven aan de prijsstijging. 'Het moet gek gaan, wil er niet meer vlees de grens over zijn gegaan.'

Geen indicatie

Het leeuwendeel van de import is bestemd voor de binnenlandse markt. Maar daaruit is niet af te leiden dat de binnenlandse consumptie is toegenomen, zegt Pierik. 'Het is lastig, omdat er een scala aan vlees en vleesproducten op de markt komt. Je weet niet precies waar het terechtkomt. Het kan zijn dat de complete markt een kleine min laat zien, maar daar hebben we geen indicatie voor.'

Er is één ontwikkeling wel duidelijk zichtbaar. Er wordt meer duurzaam vlees geconsumeerd. Uit de monitor duurzame voedingsmiddelen blijkt dat de afname van vlees met een duurzaamheidskeurmerk rap groeit. Bij varkensvlees gaat het al bijna om 100 procent van de totale verkopen in Nederland.