Grenzen van vrije markt

Column Algemeen Klaas Johan Osinga 25 jul 2019 om 08:50uur

Internationale handel, zoals de deal tussen de EU en de Mercosur-landen, staat in de schijnwerpers. De Financial Times interviewde minister Sigrid Kaag voor Buitenlandse Handel en beschreef Nederland als een van Europa's loyaalste verdedigers van vrijhandel en mededinging. Washington promoot ons land zelfs als de trans-Atlantische poort naar Europa.

Maar het krachtenveld verandert. Populisme en protectionisme winnen terrein. In de niet meer zo liberale VS maakte president Donald Trump al 28 miljard dollar vrij om boeren te helpen met de gevolgen van zijn handelsoorlogen. Deze week redde Ursula von der Leyen het maar net in Brussel. Veranderingen die een gevolg zijn van groeiende ongelijkheid.

Mensen zien dat sommigen zich verrijken ten koste van anderen. Kapitalisme en vrije marktwerking bereiken daarom hun grenzen. In Washington worden Google, Apple, Facebook en Amazon op het matje geroepen. Er wordt gesproken over wijziging van mededingingswetgeving. Want in het begin doen bedrijven het goed, ze innoveren en bieden wat nieuws. Maar na een tijdje verzilveren ze hun voorsprong. Innovators worden monopolisten. Eerst geven ze veel aan de economie, daarna nemen ze.

Dit speelt in de land- en tuinbouw ook. Een handvol bedrijven bepaalt wat er gebeurt: in de grondstoffenhandel, ICT, retail, gewasbescherming, diergezondheid en meststoffen. Zij geven tientallen miljoenen uit aan lobby en sturen zo de gang van zaken in Washington en Brussel. Als je er zelf niet bij zit, sta je op het menu.

Als puur kapitalisme dood is, dan verandert dat de Nederlandse land- en tuinbouw

Klaas Johan Osinga, beleidsspecialist team Internationaal LTO Nederland

Als mensen dan voelen dat het huidige systeem hen in de steek laat, gaan ze alternatief stemmen. Moe van alle beloften. Trump is direct, simpel en doet wat hij belooft: internationale akkoorden opzeggen, vluchtelingen tegenhouden en China aanpakken. Ethiek? Niet van belang. Wat je ook van hem, de Italiaanse vicepremier Matteo Salvini en de Britse euroscepticus Nigel Farage mag vinden, ze boorden iets aan wat stemmen opleverde.

Als puur kapitalisme dood is, dan verandert dat de Nederlandse land- en tuinbouw. 80 procent bestaat nu bij de gratie van im- en export. Kaag is er nog voor op pad. Maar landbouwminister Carola Schouten wil richting kringloop.

Marktregels moeten dan wel democratischer worden. Voorbeeld: het Klimaatakkoord van Parijs. De vrije markt gaat dat niet regelen. Bedrijfsleven en politiek moeten samenwerken. Het wetsvoorstel 'ruimte voor duurzaamheidsinitiatieven' dat sinds een week in de Tweede Kamer ligt, is mogelijk een begin.