Hoe stop je met boeren als boeren je leven is?

Stoppen met boeren. Stoppen als teler. Bedrijfsbeëindiging en bedrijfsoverdracht zijn de moeilijkste onderwerpen in dit vak. Of beter gezegd in dit leven, deze wereld. Het is vaak nog een taboe, hoewel toch vaak al wel wat minder dan enkele decennia geleden.

Dagelijks besluiten vijf boerengezinnen om te stoppen. Investeren of toch maar niet? Eigen regie of stuurt toch de bank? Een drastische keuze vol hoofdbrekens. Een besluit dat vaak jaren kost. In het gevecht tegen de vooruitgang en schaalvergroting zit doorgaan of opvolging er vaak niet meer in.

Ik bezocht onlangs de theatervoorstelling Hanna van Hendrik. Een aangrijpende ode aan het boerenleven. 'Land van leven, grond van mijn dood.' Het stuk speelt in Twente in de jaren zeventig, tijdens de boerenopstand tegen ruilverkaveling. Het gevecht van een boerin met de aanvaarding dat het niet meer kan of gaat.

Wie je er ook over spreekt, stoppen is loodzwaar. Omdat boeren geen vak is, maar een levensvervulling. Je bent ermee getrouwd. Levenslang de boerderij op de eerste plaats.

Stoppen raakt je trots. De familie-eer. Vaak maakten vorige generaties het mogelijk dat jij kon starten en nu stopt het met jou. Als er niemand is om het stokje aan over te dragen, dan is dat meer dan jammer. Is geld of gezondheid de reden, dan is het meer dan erg.

Soms rest er verbittering en teleurstelling. Dankbaar of afgedankt? Soms verveling, want ja, wat nu? Soms opluchting. Soms wordt stoppen zo lang mogelijk uitgesteld. Niet doorzetten voelt als verlies, tegen beter weten in. Verwerking kost tijd. Praten is belangrijk.

Veerkracht in een nieuwe tijd. Als we maar kunnen blijven wonen is vaak het laatste doel. Vrij en buiten. Dichtbij wat ooit was. Boer zijn stopt niet met de productie. Dat stopt pas als de grote lamp voorgoed dooft. Hopelijk is die dag nog heel ver weg.