Eindelijk duidelijkheid rond het Springendal

Voor de meeste boeren in gebied Springendal & Dal van de Mosbeek geldt dat ze niet zitten te wachten op beperkingen om de natuur meer ruimte te geven. Toch krijgen ze ermee te maken. Overheidsdoelstellingen om de voor het gebied vastgestelde natuurdoelen te halen, zijn leidend.

In april stemde de bestuurlijke adviescommissie (BAC) in met het inrichtingsplan voor het gebied. Eind april hebben Gedeputeerde Staten van Overijssel het beheerplan voor het Natura 2000-gebied Springendal en Dal van de Mosbeek definitief vastgesteld.

Onzekerheid

Al vele jaren verkeren de boeren rond het natuurgebied in onzekerheid. 'Het gebiedsproces heeft veel tijd gekost', zegt Ewald Stamsnieder, melkveehouder in Geesteren. Hij is namens LTO lid van de BAC. Andere partijen in de adviescommissie zijn Landschap Overijssel, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Waterschap Vechtstromen, provincie Overijssel en de gemeenten Dinkelland en Tubbergen.

'De gebiedsanalyse die de overheid maakte van het Natura 2000-gebied wees uit dat veel landbouwgrond zijn agrarische functie zou moeten verliezen, om de natuurdoelen te kunnen halen. Eigenlijk kwam het erop neer dat boeren in het gebied nauwelijks nog mogelijk zou zijn. Als LTO Noord hebben we de handschoen opgepakt en de verantwoordelijkheid genomen voor de planuitwerking. Met als uitgangspunt om de natuurdoelen te halen, in combinatie met het inleveren van minder landbouwgrond', vertelt Stamsnieder.

Pijnlijk proces

Terugkijkend concludeert de LTO-bestuurder dat het gebiedsproces lang heeft geduurd en niet heeft opgeleverd waar de agrarische belangenbehartigers vooraf op mikten. 'Tijdens het proces zijn verwachtingen gewekt waar we op moesten terugkomen. Dat betreuren we', zegt Stamsnieder.

'De maatregelen die nu worden voorgesteld pakken weliswaar beter uit dan de oorspronkelijke gebiedsanalyse, maar hebben nog altijd erg veel impact. Dit maakt dat de uitkomst van het gebiedsproces pijnlijk is voor de grondeigenaren.'

Stamsnieder stelt vast dat diverse alternatieve maatregelen uiteindelijk niet haalbaar bleken. 'Het lastige is dat je keihard moet aantonen dat je de afgesproken natuurdoelen haalt met de maatregelen die je neemt. Onze inzet was om zoveel mogelijk grond voor de landbouw te behouden, eventueel in combinatie met het accepteren van lichte beperkingen hier en daar.' Ongeveer anderhalf jaar geleden leidde dat tot een eerste aanzet voor een inrichtingsplan voor het gebied. 'We dachten toen bijna klaar te zijn. Helaas gooide een juridische toetsing roet in het eten.'

Maatregelen niet houdbaar

Diverse door LTO Noord ingebrachte maatregelen bleken niet houdbaar. 'Denk aan maatregelen als het plaatsen van een dam of het aanleggen van een wal langs agrarische percelen om het waterpeil in de natuur hoog genoeg te houden. En aan maatregelen als het achterwege laten van akkerbouwgewassen en een perceel alleen als grasland gebruiken, of het achterwege laten van het gebruik van kunstmest op een perceel', aldus Stamsnieder.

'Er lag een maatregelenpakket op tafel dat redelijk draaglijk leek voor de agrarische sector. Maar juristen schoten het af.' Een nieuwe ronde van overleg en plannenmakerij volgde, met als resultaat het inrichtingsplan dat nu is goedgekeurd. 'Er ligt nu een plan dat de agrarische sector veel minder hard treft dan de opgave in de oorspronkelijke gebiedsanalyse. Toch vinden we de uitkomst voor de boeren in het gebied niet bevredigend.'

Vier hydrologen 'versleten'

Stamsnieder blijft het pijnlijk vinden dat de agrarische sector alsnog flink heeft moeten inleveren. 'Ook al heb ik wel het gevoel dat we er als LTO Noord hebben uitgehaald wat er inzat. Het is niet voor niets dat we tijdens het proces vier hydrologen hebben 'versleten'.'

De LTO-bestuurder verwacht dat de uitvoering van het inrichtingsplan komende zomer en herfst kan gebeuren. 'Een onderdeeltje van het plan ontbreekt nog. Er moet onderzoek worden gedaan naar noodzakelijke maatregelen rond de Roezebeek. Als dat klaar is, komt er ruimte om te zoeken naar mogelijkheden voor boeren om grond te ruilen. De meesten die grond kwijtraken voor natuur willen het liefst gecompenseerd worden in de vorm van grond.'

Ruilgrond

Enkele agrobedrijven hebben het gebied al verlaten en hun grond verkocht aan de provincie. Daar komen er mogelijk nog wat bij. 'We hopen dat er straks ruim voldoende ruilgrond is, zodat bedrijven zich ook kunnen ontwikkelen. Vergeet niet dat de ontwikkeling van de meeste bedrijven in het gebied jarenlang heeft stilgestaan. We hopen dat er voor alle betrokkenen nu een fase komt waarin ze weer kunnen kijken naar de toekomst.'

Er zijn signalen dat veel grondeigenaren de gronden die ze laten afwaarderen naar natuurgrond zelf in eigendom en beheer willen houden. Stamsnieder juicht dat toe. Als het aan de LTO-bestuurder ligt, komt er na de uitwerking van de ruilplannen en de omvorming van landbouwgrond naar natuur en andere inrichtingsmaatregelen een vrijwillige kavelruil in het gebied.

'Een vrijwillige kavelruil erachteraan kan boeren verder helpen om hun grond op een betere plek te krijgen. Een goede ligging is belangrijker dan ooit. Melkveehouders kunnen niet boeren zonder voldoende huiskavel.'