'Boeren moeten in Europa prijsafspraken kunnen maken'

Bas Eickhout (42) gaat op voor zijn derde termijn in het Europees Parlement. Hij is samen met de Duitse Ska Keller ook benoemd tot de aanvoerder van de Europese fractie van De Groenen. Eickhout heeft in zijn eerste periode onder meer zitting gehad in de landbouwcommissie. In de huidige periode zit hij onder meer in de commissie voor milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid.

Het risico is levensgroot dat je in Europa een ongelijk speelveld krijgt

Bas Eickhout, lijsttrekker van GroenLinks

Wat vindt u van het huidige Europese gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB)?

'Wij zijn daar niet positief over. Eurocommissaris Phil Hogan constateert dat er in het huidige GLB niet veel van vergroening terecht is gekomen. Dat wist je van tevoren. De hele vergroening werd zo uitgekleed dat je zag aankomen dat er niets meer zou veranderen.'

Wat is uw visie op de plannen van Hogan rondom het toekomstige GLB?

'Ook niet positief. Er is een tendens om te hernationaliseren, waarbij de Europese Commissie de doelen van de landbouw stelt op onder meer milieugebied en waarbij de lidstaten zelf mogen invullen hoe die doelen moeten worden behaald.

'We zijn daar op zich niet tegen, maar dan moet je wel duidelijke doelen afspreken. Als je te algemene doelen afspreekt en een te grote flexibiliteit toelaat bij de invulling per land, dan heb je geen Europees landbouwbeleid meer.'

Wat kan er dan gebeuren?

'Als je met algemene doelstellingen werkt en je laat de middelen om die te behalen aan de lidstaten, dan is het risico levensgroot dat je een ongelijk speelveld krijgt. Een land als Frankrijk zal bijvoorbeeld zorgen dat zijn boeren geld krijgen. Frankrijk zorgt wel dat zijn boeren de nationale doelen halen.

'Nederland is in dit opzicht roomser dan de paus. De Nederlandse boer zal prima doelstellingen opgelegd krijgen en dat zal ook gemonitord worden. Maar ik heb niet het vertrouwen dat elk land dat zo zal doen.'

Wat is de grootste uitdaging van het nieuwe GLB?

'Het klimaat. Ik bedoel dan zowel het verminderen van de druk van de landbouw op het klimaat, als het bepalen hoe de landbouw omgaat met klimaatverandering. Er zijn steeds meer klimaatextremen. De droogtes in Zuid-Europa gaan intens worden, maar je wilt de landbouw daar wel voortzetten.

'Dat vraagt een sector die daarmee om kan gaan. Dat kan met wat natuurinclusieve landbouw wordt genoemd. Nederland kan met die innovatie voorop lopen. Daar moet het Europese landbouwbudget aan worden besteed.'

Hoe kan die omslag plaatsvinden?

'Daar ga je landbouwbeleid en subsidies op inrichten. De schaalvergroting in de landbouw willen we met actief beleid tegenaan. Nu is het zo dat het merendeel van de subsidies naar de grotere boeren gaat. Daar zit een ongelijkheid in. Dat is nou net wat niet goed samengaat met klimaatadaptieve landbouw. Maar het is niet enkel het GLB. Het zit in de hele keten.'

Wat willen jullie veranderen in de keten?

'We willen in de productieketen de macht van de tussenhandelaren, de supermarkten, beteugelen. Zo komen de winstmarges niet alleen daar terecht. Ze hebben een monopoliepositie en dat gaat ten koste van de boer. Als je dit wilt ondervangen, moet je wel degelijk prijsafspraken kunnen maken.

'Deze Europese Commissie is sterk van de interne markt en het liberale concurrentiedenken. Daardoor wordt er kritisch gekeken naar prijsafspraken. Maar de enige manier om macht te geven aan boeren, om een vuist te maken tegen de krachtige tussenhandel, is door als boeren de krachten te bundelen.

'Dat betekent prijsafspraken maken. Dat moet meer mogelijk worden gemaakt. Anders blijven boeren een speelbal van de handel.

'Er worden stapjes gemaakt, maar je voelt dat het marktdenken van deze Europese commissie heel dominant is.

Wat vindt u van de Nederlandse inzet?

'Het is mij niet altijd duidelijk waar de prioriteiten van het kabinet liggen. In het Europese debat wordt de hoofdlijn toch weer de hoogte van het Europese budget. Dat betekent dat allerlei vernieuwingsvisies in de la kunnen worden gestopt.

'Uiteindelijk zijn budgetonderhandelingen een compromis van alle landen. Nederland zet meestal alleen in op minder geld naar Brussel. Als dat de inzet wordt, dan proberen de Oost-Europese landen in elk geval nog te zorgen dat de structuurfondsen naar hen komen. De Zuid-Europese landen willen zorgen dat het landbouwbudget hun kant op komt. Dan win je minder budget, maar win je niets op vernieuwing van het landbouwbeleid'.

En wat verwacht u dat er gebeurt?

'Ik zie dit kabinet weer inzetten op minder geld. Daarmee kan het ook de kringloopvisie van landbouwminister Carola Schouten op haar buik schrijven. Schouten verliest haar geloofwaardigheid op dit soort visies. Want in Brussel wordt die visie waarschijnlijk gezien als een middel om in de onderhandeling te bereiken dat Nederland minder geld zal afdragen.'

Wat moeten ze volgens u doen?

'Nederland zou kunnen zeggen: die kringloopvisie vinden wij belangrijk en we zijn bereid om het landbouwbudget gelijk te laten om innovatie te vergroten. Dat zie ik alleen niet gebeuren. Ik zie aan dit kabinet nergens dat het een prioriteit voor ze is. Dan denk ik dat deze visie zijn weerslag niet krijgt in het Europees landbouwbeleid. De kringloopvisie is best interessant, maar krijgt geen prioriteit in Europa. Dat is zonde.'