Kanttekeningen bij gewasbeschermingsvisie Schouten

LTO Nederland is positief-kritisch op de Toekomstvisie gewasbescherming 2030. Weerbare planten en teeltsystemen zijn een prioriteit van LTO. Een ander gedeeld uitgangspunt is het behoud van economisch perspectief in de sector. 'Er wordt terecht geconcludeerd dat het economisch perspectief van de boer en tuinder heel belangrijk is', zegt Joris Baecke, portefeuillehouder Gezonde Planten bij LTO.

'Het huidige systeem is niet sluitend, door het wegvallen van middelen. Er is een omslag nodig naar weerbare en robuuste teelten. Maar het is belangrijk dat we vandaag en morgen ook oplossingen hebben. Die dienen zich niet zo makkelijk aan. Die conclusie is ook geuit in deze visie. Dit geeft de uitdaging voor de korte en lange termijn aan.'

LTO geeft een belangrijke voorwaarde aan: de visie moet direct in de praktijk wordt gebracht met een uitvoeringsprogramma waarmee telers ook op korte termijn meer handelingsperspectief krijgen. 'Telers willen wel, maar zitten vaak klem tussen wetgeving en markteisen. Door krappe marges en een te smal maatregelen- en middelenpakket wordt innovatie geremd', aldus Baecke. 'Een succesvol uitvoeringsprogramma vereist daarom ook aandacht voor de korte termijn.'

60 miljoen euro

Als voorbeeld noemt Baecke veredeling. 'Dat is een proces van jaren. Zelfs nieuwe veredelingstechnieken zetten de eerstkomende vijf jaar geen zoden aan de dijk. Tot het zover is, moeten we alsnog goed en gezond voedsel produceren. De radicale omslag waarover de minister spreekt is dus in werkelijkheid een stapsgewijs proces, met snelle oplossingen voor acute knelpunten.'

Baecke vraagt voor het uitvoeringsprogramma onder meer inzet op veredeling, groene gewasbescherming, precisielandbouw en het ontwikkelen van kennis over de interactie van het gewas met de bodem en de omgeving.

'Om de toekomstvisie te realiseren, is een extra investeringsimpuls nodig', stelt Baecke. 'Wij vragen de overheid de komende vijf jaar in totaal 60 miljoen euro bij te dragen.' Deze oproep wordt ondersteund door een groot aantal partijen uit het bedrijfsleven en de maatschappij. Het bedrijfsleven heeft toegezegd dit bedrag te verdubbelen.

Ontbindende voorwaarden

Voorzitter Henk Raaijmakers van LTO-vakgroep Bomen en Vaste Planten noemt de transitie nodig. 'Veel ondernemers in de boomkwekerij doen hun eigen afzet. Daardoor zijn ze bewust van hetgeen er leeft in de markt en de samenleving.'

'De slag die moet worden gemaakt is dermate groot dat we dit met de huidige kennis en techniek niet alleen kunnen realiseren', vindt Raaijmakers. 'Daarom verbinden we er een twee ontbindende voorwaarden aan.'

De eerste voorwaarde heeft betrekking op onderzoek en innovatie. 'Onderzoek en innovatie is nodig op het gebied van teelttechniek en veredeling. En er zullen nieuwe toepassingstechnieken moeten worden gebruikt, zoals nieuwe spuittechnieken die geen emissie geven. Daarom hebben we als LTO Nederland de minister om 60 miljoen euro voor gevraagd voor innovatie. De sector is hier al mee bezig en legt net zo'n bedrag in. Zo kunnen we een slag maken.'

De tweede voorwaarde gaat over de beschikbaarheid van gewasbescherming. 'Gedurende de transitie moeten wel de beschikking over middelen hebben om de bedrijfsvoering te kunnen uitvoeren. Je ziet nu dat we sommige ziekten en plagen niet goed kunnen bestrijden omdat we middelen zijn kwijtgeraakt. Dat werkt contraproductief. Zonder deze steun krijgt de sector het niet voor elkaar.'

Ontwikkeling kost tijd

Voorzitter Niels Zuurbier van LTO-vakgroep Vollegrondsteelt vindt de snelheid waarmee de visie moet worden gerealiseerd erg ambitieus. 'We hebben meer groene gewasbeschermingsmiddelen nodig. En er zijn weerbare planten nodig waarmee we ook de bodem kunnen verbeteren. Die ontwikkeling kost veel tijd.'

'En er komt altijd een ziekte of plaag om de hoek kijken waar je niet op hebt gerekend', denkt de Noord-Hollandse kweker. 'Voor dat soort gevallen heb je toch een medicijnkast nodig met chemische middelen. Die mogelijkheid moet er blijven.'

Zuurbier vraagt ook om een nuchtere benadering van de problematiek. 'Als het over gewasbescherming gaat, wordt er vaak vanuit emotie gereageerd. Daarbij wordt van alles uit zijn verband getrokken. Mensen moeten wat beter voor zichzelf moeten nadenken. We maken hier de gezondste producten van de wereld. Gewasbescherming hoort er nu eenmaal bij en het Ctgb kan het risico prima beoordelen.'

Sceptisch

De 'Toekomstvisie gewasbescherming 2030' is door Glastuinbouw Nederland met enige scepsis ontvangen. 'De minister erkent dat de glastuinbouwsector wat betreft kringlooplandbouw met haar circulaire kas voorop loopt, maar geeft weinig ruimte om verder te innoveren in de vergroening en verduurzaming van glasgroente en sierteelt onder glas',aldus de voorzitter van Glastuinbouw Nederland Sjaak van der Tak.

Van der Tak had op meer gehoopt. 'Maar waar het in de kern omgaat is dat we in de transitie naar verandering een aantal zaken meenemen. Zo is het belangrijk dat de sector over een medicijnkast blijft beschikken. Verder willen we een volwaardig pakket aan chemische middelen behouden en is er een alternatief nodig voor de RUB-lijst.'

De ondernemersorganisatie van de glastuinbouw onderschrijft het belang van de noodzaak tot ontwikkeling van weerbare plant- en teeltsystemen. Echter kunnen geïntegreerde gewasbescherming (IPM) en weerbaar telen niet zonder een volledig en adequaat ingerichte medicijnkast op gewasniveau.

De noodzaak van een medicijnkast is een zeer belangrijke voorwaarde om vergroening mogelijk te maken. Ondernemers in de glastuinbouw zijn pioniers op dit gebied, maar lopen nu klem in het systeem en worden absoluut niet gesteund door de overheid, stelt Van der Tak.

Om in 2030 als Nederland toonaangevend in de wereld op het gebied van duurzame gewasbescherming te blijven, is het van belang dat het Uitvoeringsprogramma van deze toekomstvisie tegemoet komt aan de wensen van onder meer de glastuinbouwondernemers. Als bovendien geen publieke investering door de minister beschikbaar wordt gesteld, is deze visie niet realistisch.

Glastuinbouw Nederland gaat uit van een coöperatieve opstelling van de minister en heeft vier aandachtspunten: een realistische overgangsperiode met een adequaat middelen- en maatregelenpakket voor iedere glastuinbouwondernemer; een snellere toelating van biologische middelen binnen Europa; tijdelijke vrijstellingen bij calamiteiten als gevolg van virussen, ziekten en plagen uit andere landen en tot slot brede inzet op reinigingsmiddelen als noodzakelijke hygiënemaatregel en eerste stap van IPM.

Inspanning niet beloond

De NFO gaat aan de slag met het streven om de gewasbescherming verder te verduurzamen en emissie naar de omgeving verder terug te dringen. Samen met andere open teelten werken we hieraan door uitvoering te geven aan het Ambitieplan Plantgezondheid, dat in 2017 is gelanceerd. Tegelijkertijd pleit de NFO voor voldoende handelingsperspectief voor de teler gedurende het omschakelingsproces.

'De NFO heeft de voedselveiligheid hoog in het vaandel staan, dat mag niet ter discussie staan. Maar een effectief maatregelen- en middelenpakket in teelt en bewaring is hard nodig. Zonder een goede bescherming zullen in de fruitteeltsector veel teelt- en bewaarverliezen optreden. Deze voedselverspilling willen we voorkomen', aldus NFO-voorzitter Gerard van den Anker.

In de plannen tref ik te veel een strekking aan dat de agrarische sector deze opgaven wel 'even' zal klaren' zegt Van den Anker: 'Vaak wordt voorbijgegaan aan de vraag of de agrarische ondernemers voldoende perspectief hebben om te investeren om deze omslag te maken.'

De NFO-voorzitter stelt dat extra inspanningen van telers op duurzaamheidsgebied vaak niet beloond. 'Ook alternatieve oplossingen voor het wegvallen van middelen zijn er nauwelijks. Het wordt steeds moeilijker om ziekten en plagen te beheersen. Telers komen daardoor in de knel.'

Een echte oplossing kan volgens Van den Anker pas komen als er een totale aanpak komt, waarin de knelpunten op korte termijn én de ambities op lange tegelijk aangepakt worden. Dat kan door een weerbare teelt in een weerbare omgeving.

'Een dergelijke aanpak staat haaks op de huidige praktijk. De gereedschapskist van veel telers is inmiddels zover leeg dat innovatie geremd wordt en teelten dreigen te verdwijnen.'

Innovaties versnellen

De BO Akkerbouw stelt dat de Toekomstvisie gewasbescherming 2030 goed aansluit op het actieplan Plantgezondheid van BO Akkerbouw. Ambitie en speerpunten van het actieplan zijn terug te vinden in de LNV-visie. 'Om onze ambities te realiseren, moeten we innovaties versnellen. Goed faciliterend beleid van LNV kan daar voor zorgen en ons actieplan versterken', stelt Dirk de Lugt, voorzitter van BO Akkerbouw.

BO Akkerbouw werkt met haar leden en (keten)partners met het actieplan 'Gezonde planten, voor een gezonde toekomst' aan lagere milieu-impact, vitale bodems en meer biodiversiteit. De sector wil in 2030 koploper zijn in duurzame teeltmethoden die afnemers erkennen en die maatschappelijke waardering krijgen. Deze elementen komen terug in de LNV-visie, die tevens onderkent dat telers, partijen in de keten én overheid zich samen moeten inzetten voor de vereiste omslag.

De Lugt: 'Het is daarbij goed dat LNV in haar visie onderschrijft dat een blijvend economisch perspectief een opgave van groot belang is. Ook voor ons is rentabiliteit leidend.'