Betere marges en minder risico in de keten

Tijdens de algemene ledenvergadering van de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV) hield voorman Jos Goebbels in februari een warm pleidooi voor de keten. 'Economische en maatschappelijke uitdagingen voor de Nederlandse vleessector kunnen alleen effectief opgepakt worden vanuit sterkere ketenverbanden', zei De Wit.

Het COV wil de komende tijd samen met de Producenten Organisatie Varkenshouderij een nieuwe ketenorganisatie opzetten. Samenwerking in vleesketens is volgens De Wit broodnodig om het imago van Nederlands vlees te versterken en draagvlak voor de productie in Nederland te houden.

Hoe deze nieuwe ketenorganisatie precies vorm krijgt, is volgens COV-zegsman Dé van de Riet nog onderwerp van overleg. De ontwikkeling van ketens en concepten zoals bij Vion en Westfort juicht de COV ondertussen toe. 'Het is nu de uitdaging om dit op brancheniveau een goede invulling te geven.'

Pioniers

Het werken in de keten kent een lange aanloop. Zo legden varkenshouders Hans Verhoeven en Mark van den Einden in 1997 de basis voor Keten Duurzaam Varkensvlees, een intensieve samenwerking met vleesbedrijf Westfort.

Voor De Wit als Westfort-directeur Supply Chain is de kern van het ketendenken dat je één eindproduct maakt dat je met zijn allen moet verdienen. 'Vroeger heerste nog weleens het idee: wie na mij komt, die ziet maar… Inmiddels is het onmogelijk om jezelf als varkenshouder of slachterij nog als een losse schakel te zien.'

Terwijl in landen als Spanje, Rusland en de Verenigde Staten grote integraties de varkensvleesmarkt domineren, werken in Nederland verschillende retailers, veevoerfabrikanten, varkenshouders en vleesbedrijven steeds intensiever samen. 'En dan gaat het met name om transparantie, kwaliteit en veiligheid van het product', zegt De Wit. 'Dit zijn allemaal thema's die steeds belangrijker worden in de markt en uiteindelijk een voorwaarde zijn om te kunnen produceren.'

Innovatieve investeringen

Werken in de keten maakt ook innovatieve investeringen mogelijk, bijvoorbeeld voor tracking en tracing met behulp van radiofrequentie-identificatie. De Wit: 'Zo'n driehonderd varkenshouders werken met onze RFID-oormerken en registreren allerlei gegevens van hun dieren.'

Een ander voorbeeld van samenwerking is Westforts zoektocht naar 'het lekkerste stukje vlees'. 'We doen daar onderzoek naar. Op basis van de uitkomsten van smaakpanels proberen we gezamenlijk de keten van genetica en fokken tot aan de winkelvloer beter te sturen.'

De keten helpt volgens kenners ook de productie en afname beter op elkaar af te stemmen. Econoom varkensproductie Robert Hoste van Wageningen University & Research heeft in 2005 al verschillende faalkosten in de varkenshouderij in beeld gebracht.

5 euro verlies per slachtvarken

'Dat loopt uiteen van overtollige adviseurs tot aan slachtafwijkingen of voerverlies, omdat varkens boven slachtgewicht gehouden worden. We hebben toen een verlies van 5 euro per slachtvarken berekend, doordat niet goed werd samengewerkt', zegt de econoom.

Hoste constateert dat voor het omarmen van de keten een 'cultuuromslag' nodig is die jaren in beslag neemt. 'Langzaam groeien we nu naar een model waarin je als sector geld wil besparen in de productie en waarde wil toevoegen door goed te weten voor wie je produceert en welk varken daarbij hoort.'

Maatschappelijke organisaties zoals de Dierenbescherming en retailers die concepten zoals het Beter Leven-keurmerk en het Varken van Morgen aanbieden, stimuleren het werken in de keten.

Financiële risico's

Hoste: 'Op de internationale markt zijn de prijsschommelingen groot en de financiële risico's als individuele ondernemer zijn steeds moeilijker te dragen, omdat varkensbedrijven steeds groter worden en ze vast personeel en vreemd kapitaal hebben. Daarnaast zijn in Nederland mest en milieumaatregelen hoge kostenposten.'

Hoste noemt de voorwaarde voor het laten slagen van ketens in de varkenshouderij: langjarige samenwerking op basis van vertrouwen en gelijkwaardigheid tussen producent en afnemer. Ondanks dat binnen de Keten Duurzaam Varkensvlees, Good Farming Star en bij een biologisch concept leveranciersverenigingen actief zijn, ontbreekt volgens Hoste voldoende slagkracht.

Regierol

Met de warme sanering zal de varkenshouderij naar verwachting verder professionaliseren en het werken in ketenverband in de hand werken. Zowel econoom Hoste als COV-zegsman Van de Riet zien dat slachterijen bij die ontwikkeling een regierol vervullen in de markt.

'Het zijn de vleesbedrijven die voor alle onderdelen van het varken een weg weten te vinden naar de binnenlandse en internationale markt', zegt Van de Riet. 'Dat krijg je als individuele varkenshouder nooit voor elkaar', vult Hoste aan.