Brabant kiest voor lokale aanpak wilde zwijnen

Achtergrond Noord-Brabant Marieke Verbiesen 22 maa 2019 om 11:05uur

Varkenshouder en akkerbouwer Toon Kuipers uit Leende was lange tijd een eenling in zijn strijd tegen wilde zwijnen in het Leenderbos en omgeving. Sinds de oprichting van een boerencoöperatie is daar verandering in gekomen.

Brabant+kiest+voor+lokale+aanpak+wilde+zwijnen

De eerste zes wilde zwijnen werden in 2008 in het Leenderbos ontdekt. Meteen was Kuipers alert. Zijn percelen grenzen aan het bos. 'Ik maakte me zorgen. Niet alleen omdat ik schade ondervond, maar vooral om een uitbraak van varkenspest. In dat geval gaat een groot gebied op slot, zo niet heel Nederland. Dat heeft grote gevolgen voor de export en de boerengezinnen.'

Nog maar weinig boeren ondervonden hinder van de wilde zwijnen en ondanks een nulstandbeleid van de provincies zag de overheid geen noodzaak voor een duidelijk afschot- en beheersbeleid. Zo kon de populatie zich in een aantal jaren uitbreiden met honderden dieren.

Collectief

'Zat ik in het begin nog alleen als boer aan tafel met overheden, jagers en natuurverenigingen, inmiddels hebben vrijwel alle boeren in de regio zich verzameld in een collectief dat door ZLTO Groote Heide wordt ondersteund. Sindsdien worden we als serieuze partij gezien.'

Van het begin af aan hebben we als uitgangspunt dat wilde zwijnen niet enkel een agrarisch probleem zijn

Toos Mijs, voorzitter ZLTO Kempengrens

Volgens Kuipers is het collectief vooral een 'communicatieclubje'. 'We overleggen veel, houden informatieavonden en bemiddelen bij conflicten.'

Afrasteren

Sommige boeren in het gebied hebben hun percelen afgerasterd. 'Maar dat is kostbaar en vanwege versnipperde gronden niet altijd haalbaar.'

Het meest succesvol in de wildezwijnenbestrijding is de vangkooi die Kuipers een paar jaar geleden zelf heeft gebouwd. De eerste kooi was van draadstaalmatten en mat 6 bij 6 meter. 'De vangkooi was een groter succes dan gedacht. In één jaar vingen we zeventig dieren.'

Afschot

Sinds de uitbraak van Afrikaanse varkenspest in 2018 in België is het besef tot alle partijen doorgedrongen dat de wildezwijnenpopulatie zich niet verder mag uitbreiden. Sinds kort zijn de mogelijkheden om de dieren af te schieten uitgebreid.

Zo mag de beperkte bewegingsjacht vaker worden ingezet, evenals de vangkooi naar voorbeeld van Kuipers. Deze wordt dankzij een bijdrage van gemeente Heeze-Leende geüpdatet, zodat hij op afstand bedienbaar wordt.

Leenderbos en omgeving

Het Leenderbos en omgeving zijn onderdeel van het Natura 2000-gebied Leenderbos, Groote Heide & De Plateaux. Het is een sterk verweven regio van natuur (bos), landbouw, wonen en recreatie. Het natuurgebied heeft zich in de loop der jaren steeds verder uitgebreid en schurkt aan de randen steeds meer aan tegen landbouwgronden.

Urgent

Volgens voorzitter Toos Mijs van ZLTO Kempengrens is beheersing van de populatie wilde zwijnen in de regio urgent vanwege de hoge concentratie varkenshouderijen in Reusel. Boeren maken zich grote zorgen over de verspreiding van Afrikaanse varkenspest vanuit België.

Nog voordat er een wild zwijn vanuit België en het Leenderbos naar de Kempengrens trok, zat Mijs boven op het dossier. Dat was in 2013. 'We waren er vroeg bij. Dat is ons voordeel geweest', zegt ze.

Spanning

'De spanning die heerste tussen partijen in het Leenderbos en omgeving, hebben wij nooit gekend. Daar gingen ze pas met elkaar om de tafel zitten, toen de wilde zwijnen al voor problemen zorgden. Hier proberen we met respect voor elkaars belangen naar een oplossing te zoeken.'

Boeren, Staatsbosbeheer, Brabants Landschap, wildbeheereenheden, de Belgische Boerenbond en het Agentschap voor Natuur en Bos overleggen regelmatig met elkaar. 'De lijntjes zijn kort. Daardoor kan er snel worden opgetreden, als dat noodzakelijk is. We weten van elkaar bij wie we terechtkunnen.'

Zwijnencommissie

Volgens Mijs is het belangrijk dat je daar bent waar je invloed kunt uitoefenen. Zo zat ze tot voor kort namens ZLTO in de zwijnencommissie. Deze commissie, met vertegenwoordigers van jagers, boeren en natuur- en terreinbeherende organisaties, heeft een advies uitgebracht aan Faunabeheereenheid Noord-Brabant.

Dat advies is grotendeels overgenomen. Daardoor zijn de mogelijkheden voor bejaging van wilde zwijnen uitgebreid. 'Dat is noodzakelijk gezien de dreiging van Afrikaanse varkenspest vanuit België.'

Verkeersveiligheid

Alle partijen zijn het erover eens dat het niet wenselijk is dat de populatie wilde zwijnen zich ongebreideld uitbreidt. 'Van het begin af aan hebben we als uitgangspunt dat wilde zwijnen niet enkel een agrarisch probleem zijn. Ze zijn ook een bedreiging voor de verkeersveiligheid en de recreatieve sector. We hebben een gezamenlijk probleem en een gedeelde verantwoordelijkheid om deze op te lossen.'

Naast een goede samenwerking met de diverse partijen heeft ZLTO Kempengrens haar leden de gelegenheid geboden om zich te registreren om, als het nodig is, zo snel en makkelijk mogelijk melding te doen van schade.

Kempengrens

De regio Kempengrens in Noord-Brabant kenmerkt zich door een groot grensoverschrijdend natuurgebied dat vanuit België met een ecoduct is verbonden met Nederland. De lokale ZLTO-afdeling wil door nauw contact met alle betrokkenen voorkomen dat Afrikaanse varkenspest in Nederland uitbreekt.

Snel meer

Frans Paulissen, bestuurder van ZLTO De Hilver, heeft geen idee hoeveel wilde zwijnen er in het gebied rondom Hilvarenbeek en Goirle zitten. Wel is duidelijk dat het er snel meer worden.
Direct nadat tweeënhalf jaar geleden de eerste wilde zwijnen in het gebied rondom Hilvarenbeek en Goirle werden gesignaleerd, is er een informeel overleg geformeerd. Dat bestaat uit de ZLTO-afdelingen De Hilver en Hart van Brabant, terreinbeherende organisaties, wildbeheereenheden en Bosgroep Zuid.

Twee keer per jaar

'Minstens twee keer per jaar komen we samen', vertelt Paulissen. 'Gisteravond spraken we over de schade en overlast, de laatste stand van zaken rondom Afrikaanse varkenspest, veranderende wetgeving en de actualiteit van het provinciale beleid.'

De verhoudingen zijn goed. 'Dat moet ook wel', benadrukt Paulissen, die vanuit ZLTO De Hilver aanspreekpunt is op het wildezwijnendossier. 'Communicatie is ons belangrijkste wapen. Ons overleg komt voort uit de zwijnentafels in Limburg en het gebied rondom het Leenderbos, waar ze al veel eerder overlast hadden van wilde zwijnen. Van begin af aan zitten we er kort op.'

Jagers

Jagers informeren boeren, boeren informeren jagers. De aanpak bespreken ze samen. Draagkracht is belangrijk. 'Zo praten we over de mogelijkheid tot het gezamenlijk afrasteren van percelen. Prijstechnisch kan het interessant zijn om hierin gezamenlijk op te trekken.'

De Afrikaanse varkenspest in België baart ondernemers in de regio zorgen. 'Vanuit ZLTO en de POV informeren we toeristen, boeren, vrachtwagenchauffeurs en arbeidsmigranten over het belang van hygiëne. Daarnaast brengen we elke twee maanden een nieuwsbrief uit met de meest recente ontwikkelingen en maatregelen.'

Zittingsdagen

Voor het melden van schade heeft de afdeling in samenwerking met het hoofdkantoor van ZLTO verschillende zittingsdagen gehouden.

'Voor sommige leden is het een heel karwei om online schade te melden. Bovendien moeten ze legesgelden betalen. Om die reden wordt veel schade niet gemeld. Wij roepen onze leden op schade te blijven melden, anders zegt de overheid nog dat de schades omlaaggaan, terwijl dat in de praktijk helemaal niet zo is.'

Hilvarenbeek en Goirle

Het gebied rondom Hilvarenbeek en Goirle, waar sinds tweeënhalf jaar wilde zwijnen zijn gesignaleerd, strekt zich uit van Tilburg tot Lage Mierde en de Belgische grens. Kenmerkend zijn de verschillende landgoederen. In de regio zijn rundvee-, varkens- en akkerbouwbedrijven actief, evenals boomkwekerijen.