Aardappelen: zaad nog geen concurrent voor pootgoed

'Hoe zonnig is de toekomst voor onze sector?', vraagt pootgoedteler Hilko Bos zich af. 'Nu lijkt alles prima in orde, maar er zijn ook onzekerheden. Lukt het ons om de Nederlandse handelspositie vast te houden en wat gaat er voor ons veranderen als hybrideveredeling en zaadvermeerdering hun intrede doen?'

Bos verwoordt als voorzitter van de Pootaardappelacademie Groningen de vragen van de Nederlandse pootgoedsector. De academie organiseerde deze week in Aduard een themabijeenkomst over de pootgoedvermeerdering in 2030 en de gevolgen voor de Nederlandse telers. Deskundigen uit de handel, veredeling en onderzoek gaven daarbij hun visie.

Volop perspectief

Directeur Jan van Hoogen van Agrico ziet volop perspectief voor de pootgoedsector. Hij rekent voor dat Nederland van de wereldwijde behoefte aan pootgoed 3 tot 4 procent voor zijn rekening neemt. 'Voor de toekomst blijft de ontwikkeling van goede nieuwe rassen belangrijk en verder moeten we onze positie als land dat sterk is in de productie van uitgangsmateriaal koesteren.'
Voor Agrico voorziet hij een voortgaande groei in binnen- en buitenland.

Over nieuwe veredelings- en vermeerderingsmethoden is Van Hoogen helder; hij verwacht weinig veranderingen tot 2030. 'Hybrideveredeling voor aardappelen wordt sterk onderschat. We hebben dat ondervonden in eigen onderzoek. Het duurt nog jaren voordat we hybride rassen beschikbaar hebben voor grootschalige teelt.'

Geloof in hybride

HZPC, de tweede grote Nederlandse speler in de pootgoedhandel, heeft een volledig andere mening over de mogelijkheden van hybride aardappelen. 'Wij geloven in deze ontwikkeling', stelt directeur Gerard Backx.

'Hybrideveredeling is technisch mogelijk, dat is bewezen. Door te kruisen met homozygote ouderlijnen is sneller genetische vooruitgang mogelijk en juist daaraan heeft de aardappelteelt behoefte. Ook biedt aardappelzaad op termijn toegang tot markten die voor onze knollen gesloten blijven.'

Hybride in 2022

Zo'n vijftien jaar geleden startte HZPC met een speciaal veredelingsteam dat zich bezighoudt met aardappelhybriden. Backx vertelt dat HZPC in 2022 of 2023 het eerste hybride ras hoopt te introduceren. 'Waarschijnlijk wordt het een ras dat interessant is voor teeltgebieden in Afrika of Azië waar nog veel vooruitgang te boeken is met nieuwe rassen en gezond uitgangsmateriaal.'

Overigens verwacht ook Backx dat de ontwikkeling van hybride aardappelen geen grote gevolgen heeft voor de Nederlandse pootgoedsector. 'De vermeerdering van pootgoed blijft vooral vegetatief en daarmee verandert er niet veel voor de telers. Hooguit gaan we miniknollen opkweken vanuit zaad. De meerwaarde van hybride aardappelen betreft vooral de snelle verbetering van het rassensortiment.'

Oliver F1

Bejo Zaden verraste twee jaar geleden met de presentatie van de hybride aardappel Oliver F1. Dit is een tetraploïd hybrideras dat volgens cropmanager TruePotatoSeed (TPS) Rien van Bruchem in een teelt met plantjes als uitgangsmateriaal binnen 100 tot 120 dagen een redelijke opbrengst geeft.

'Onze focus met deze aardappel ligt op Centraal-Afrika, met landen als Rwanda en Oeganda. Daar zijn aardappeltelers blij met een productie van 30 ton en ook zijn de eisen ten aanzien van de uniformiteit minder hoog.'

Geen gamechanger

Van Bruchem gelooft niet dat hybrideveredeling in de aardappelsector op korte termijn een gamechanger gaat zijn. 'Het is vooral een aanvulling voor gebieden waar de aardappelteelt minder ontwikkeld is en waar geen pootgoed naartoe geëxporteerd kan worden.'

Bejo hoopt de komende jaren verbeterde versies van Oliver F1 op de markt te kunnen brengen.

Potarei-project

Binnen het Potarei-project heeft Wageningen UR in praktijkproeven aangetoond dat aardappelhybriden geteeld vanuit plantjes in staat zijn om omgerekend per hectare bruto meer dan 40 ton per hectare te produceren. 'Ook hebben we directe veldzaai getest met gepilleerd aardappelzaad', vertelt onderzoeker Luuk van Dijk. 'Hiermee komen we tot hectareopbrengsten van 25 ton met een maatsortering boven 28 millimeter.'

Van Dijk vindt wel dat de snelle vermeerdering een groot voordeel is van aardappelzaad als basisuitgangsmateriaal. 'Nu duurt het acht seizoenen om één knol te vermeerderen tot 100 miljoen pootgoedknollen. Met zaad kan in de helft van deze tijd een dubbele productie worden gehaald.'

Drie generaties

In een voorstel voor een vermeerderingsschema doet Wageningen UR de suggestie om in de prebasisfase uit te gaan van veldzaai of plantjes die in kassen zijn opgekweekt. Van Dijk: 'Voor de productie van voldoende uitgangsmateriaal kunnen daarna nog drie generaties volgen van reguliere knolvermeerdering op bestaande pootgoedbedrijven.'