Aardappel terecht de kurk van akkerbouw

Dit blijkt uit een rapport dat Wageningen Economic Research (WUR) in opdracht van Wereld Natuur Fonds (WWF-NL) heeft opgesteld. De onlangs verschenen notitie 'Schets van de akkerbouw in Nederland' beschrijft de belangrijkste akkerbouwgebieden en hun karakteristieken qua bedrijfsstructuur.

Van het areaal akkerbouw ligt 90 procent in acht onderscheiden akkerbouwgebieden. De belangrijkste zijn de Zuidelijke zandgebieden en löss (19 procent), het Zuidwestelijk kleigebied (18 procent), IJsselmeerpolders en Noord-Holland (11 procent), de Noordelijk zand- en dalgronden (11 procent) en het Noordelijke kleigebied (10 procent).

Het akkerbouwbedrijf was in 2017 gemiddeld 42 hectare groot. In regio's met overwegend akkerbouw zijn de bedrijven gemiddeld het grootst. Uitschieters daarbinnen zijn het Noordelijk kleigebied (gemiddeld 77 hectare) en de Veenkoloniën (gemiddeld 75 hectare). In de Oostelijke zandgebieden (gemiddeld 16 hectare) en de Zuidelijke zandgebieden en löss (gemiddeld 22 hectare) zijn de bedrijven het kleinst.

Topsport

De belangrijkste akkerbouwgewassen in Nederland zijn granen, aardappelen, suikerbieten en groenten, waaronder uien. De aardappel domineert het bouwplan in de meeste akkerbouwgebieden in Nederland. 'De teelt van aardappel vraagt om een hoog kennisniveau en inzet van hoogwaardige apparatuur', schrijven de opstellers van de notitie. 'Voor de aardappelteelt geldt dat dit in Nederland een vorm van topsport is, waarbij nauwe samenwerking met het gehele kenniscomplex essentieel is.'

Het rapport wijst er op dat de afzet van producten in de akkerbouw zeer verschillend is georganiseerd. Voor zetmeelaardappelen en suikerbieten is de afzet met de coöperaties Avebe en Suiker Unie eenvoudig. Voor pootaardappelen speelt een aantal grote aardappelhandelshuizen een centrale rol. Bij consumptie- en industrieaardappelen spelen meerdere handelaren, coöperaties en aardappelverwerkers een belangrijke rol. McCain, Farm Frites, Lamb Weston Meijer en Aviko zijn wereldspelers op het gebied van frietproductie.

Biologisch

Een deel van de akkerbouw in Nederland is biologisch. Biologische akkerbouwbedrijven komen met name in Flevoland veel voor omdat de bodemvruchtbaarheid daar van nature goed is en de onkruiddruk laag, twee factoren die de biologische teelt bevorderen en rendabel doen zijn.

Op ruim 70 procent van de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven vindt geen enkele vorm van natuurbeheer plaats, zo blijkt uit het rapport. Opvallend is met name het hoge percentage in de IJsselmeerpolders (94 procent), de Noordelijke zand- en dalgronden (88 procent) en de Veenkoloniën (81 procent). Op 17 procent is er een vorm van natuurbeheer en op 9 procent van twee vormen. De meeste akkerbouwbedrijven met een vorm van natuurbeheer komen voor in het Zuidwestelijk kleigebied.

Het rapport besteedt ook aandacht aan factoren die van invloed zijn op biodiversiteit zoals het aandeel rustgewassen (granen en grasland), bemesting en gewasbescherming. In 2017 bestond bijna 40 procent van het bouwplan uit rustgewassen. Het aandeel rustgewassen was het grootst in het Noordelijk kleigebied (51 procent), gevolgd door het Rivierkleigebied (47 procent) en het Zuidwestelijke kleigebied (44 procent). Overigens is het areaal rustgewassen tussen 2007 en 2017 afgenomen van 214.000 naar 174.000 ha, een daling van bijna 20 procent.

Gewasbescherming

De notitie drukt het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op twee manieren uit: in kilo's werkzame stof of in milieubelastingspunten (MBP). In de akkerbouwgewassen is het gebruik en de milieubelasting hoog bij uien en de meeste aardappeltypes. Bij de aardappelteelt valt het relatief hoge fungicidengebruik op vanwege de bestrijding van phytophthora. Bij granen en graszaad is het gebruik van middelen en de daarbij behorende milieubelasting relatief laag.