Met KeurMest zet sector eerste stap naar robuustmestbeleid

1KeurMest onderdeel sectoraanpak mestfraude

'KeurMest is onderdeel van de cultuurverandering die de agrarische sector wil bewerkstelligen', zegt portefeuillehouder Bodem- en Waterkwaliteit Claude van Dongen van LTO Nederland. Het is de gedragscode voor ondernemers die met mest werken. Ondertekenaars verklaren dat zij naar eer en geweten zorgvuldig en volgens de regels met mest omgaan.

Het protocol moet bijdragen aan imagoverbetering van de sector. 'We moeten beseffen wat er niet goed ging in het verleden en dat het beter moet. Het is daarnaast belangrijk om te laten zien dat er veel bedrijven zijn die wel netjes werken en die groep moeten we zichtbaar maken. Dat kan met KeurMest, want het is maar een relatief kleine groep die er een puinhoop van maakt.'

Verbetering

Sinds de invoering van de onafhankelijke monstername bij dikke fracties is er volgens Van Dongen al veel verbeterd. Dit was al ingevoerd voordat het NRC-artikel de sector op scherp zette. 'Voorheen werd hier wel mee gefraudeerd. We zien nu al dat er minder dikke fractie wordt afgevoerd naar het buitenland. Blijkbaar was dit dus nodig.'

Ook de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV) staat achter KeurMest. 'We willen als sector het signaal afgeven dat we op een goede manier met mest omgaan', zegt bestuurder Bart Verhees.

2Imagoverbetering vanuit vakmanschap

Het KeurMest-protocol schrijft zelf het volgende: 'Ondertekenaars nemen hun verantwoordelijkheid op het gebied van een eerlijke verantwoording en gebruik van mest en mineralen en dat ze zich houden aan alle wet- en regelgeving op dit gebied. Dit verlangen zij ook van hun samenwerkingspartners. Ondertekenaars komen in een openbaar register dat door iedereen is in te zien. Bedrijven hebben daarmee meer zekerheid en bouwen vertrouwen op met die bedrijven die de gedragscode hebben ondertekend.'

'Vanuit goed agrarisch vakmanschap is het van belang dat waardes van mineralen in mest kloppen. Boeren willen in sommige gevallen meer aan de bodem toevoegen dan wettelijk is toegestaan', zegt Van Dongen. 'Dat is een terechte reactie. De discussie over het extra voeden van de bodem wordt volop gevoerd met het ministerie. Dat proberen we met harde cijfers en onderzoeken te onderbouwen. Binnen KeurMest houden we ons aan de opgestelde regels, maar KeurMest is niet strenger dan de mestwetgeving.'

Verhees krijgt vanuit de POV-achterban verschillende reacties. 'Na het NRC-artikel barstte de kritiek op de sector in alle hevigheid los. Maar leden die hun zaken goed voor elkaar hebben, voelen zich niet aangesproken en vragen zich af wat KeurMest voorstelt. Een robuust mestbeleid geeft meer verantwoordelijkheid aan de boer, controles gebeuren daar waar het risico het hoogst is.'

3Niet terug- maar vooruitkijken

De mestwetgeving wordt door veel boeren als te rigide ervaren. KeurMest kan hier volgens Van Dongen niets aan veranderen.

Voor boeren die met hun bedrijfsvoering werken naar de doelen van het meststoffenbeleid is KeurMest zeer geschikt, stelt hij. 'Het gaat erom dat je een goed beeld hebt van wat je uitrijdt of afvoert. Zie mest als een nuttige grondstof, kan je het zelf of kan een ander goed gebruiken? Het gaat erom dat je niet puur gericht bent op het afvoeren van mest, maar ook het nut ervan inziet in de hele kringloop.'

Bij bedrijven die KeurMest ondertekenen, wordt niet gekeken naar hoe ze in het verleden met hun mestboekhouding omgingen. 'We gaan niet terugkijken, want we willen vooruitkijken. De hele sector moet de goede kant opgaan.'

4Technologie en datakoppeling

Binnen de sector is er de wens om sneller te weten wat er in mest zit, om te kunnen bepalen wat er nog kan worden aangewend. In de toekomst zal daarom in toenemende mate gebruik worden gemaakt van nieuwe technologieën bij het toepassen van mest.

'We willen naar meer digitale vastlegging van mestdata. Dit vermindert de kans op fouten en vereenvoudigt de administratieve last van ondernemers. Minder papier dus, en meer naar systemen die met de boer meedenken en adviezen geven over wat wel en niet kan', aldus Van Dongen.

Er is begrip voor de weerstand die de digitale vastlegging oproept. Dat minister Carola Schouten (LNV) overweegt om verplichte GPS-registratie in te voeren bij alle mesttanks en -werktuigen, draagt niet bij aan de acceptatie van nieuwe technologieën bij het bemesten. 'Schouten geeft hiermee een verkeerd signaal af. Dat voorstel van GPS-registratie heeft niets van doen met KeurMest. Desondanks ontvang ik signalen dat ondernemers daarom niet willen tekenen', zegt Verhees.

'Terechte reacties uit het veld'

'Het is goed om te weten wat je doet met je mest en om dat vast te leggen. Maar de vraag is of je dan ook nog de GPS-gegevens moet vastleggen', zegt Van Dongen, die erop wijst dat die techniek alleen voldoet als het vlekkeloos werkt. En dat is nu niet het geval. 'De reacties uit het veld zijn dan ook terecht. Er heerst toch het gevoel dat de overheid continu wil meekijken over de schouder van de boer. Hoe meer je vastlegt, hoe meer vragen het zal oproepen bij de geringste afwijking. En is dat dan meteen fraude?'

Toch zitten er ook veel positieve kanten aan het verzamelen van meer mestdata. 'Het kan helpen om een beeld te krijgen van wat wel en niet goed gaat. In sommige gevallen wil je als boer ook weten of je extra mest kan aanwenden of niet. Maar het is wel zo dat een slimme techniek niet vraagt om een domme toepassing.'

5Gewenst onderdeel herbezinning mestbeleid

Landbouwminister Carola Schouten werkt aan een herziening van het mestbeleid. Daarvoor is het van groot belang dat zij het vertrouwen terugvindt in de sector. KeurMest is daarvoor een belangrijk instrument, zegt Van Dongen.

'Het ministerie moet erop kunnen vertrouwen dat de mestwetgeving wordt uitgevoerd. Als we dat niet doen, denken ze ook niet mee in het oplossen van de problemen waar de sector tegenaan loopt, maar zal er nog verdere aanscherping volgen met intensievere controles. De kans bestaat dat de rekening voor die controles bij de sector komt te liggen. Bovendien zal het ministerie het idee van de digitale GPS-controles ook niet snel loslaten.'

In de gesprekken met het ministerie, die moeten leiden tot een eenvoudiger en robuuster mestbeleid, tracht de sector meer ruimte te krijgen voor een flexibele aanwending van mest. 'Boeren willen kunnen schakelen met mineralen om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren. We willen meedenken over praktische oplossingen voor de toekomst.'

'Afwijkingen heb je altijd'

Volgens Verhees is het goed dat de minister deze intentie heeft. Wel is het volgens hem onmogelijk om het voor 100 procent dicht te timmeren. 'Afwijkingen in mineralengehaltes heb je altijd. Wordt elke kleine afwijking dan direct als fraude gezien?', vraagt hij.

'De controles moeten zich richten op waar de risico's op fraude het hoogst zijn. En dat is niet bij boeren die het op eigen grond aanwenden of in de eigen regio afzetten. De afzet naar het buitenland moet wel goed worden gecontroleerd, want daar hoeft de afnemer zijn fosfaat niet te verantwoorden', laat Verhees weten.

6Eerste stap naar certificering

KeurMest is niet hetzelfde als een ketencertificering. Wel is de gedragscode een eerste stap richting een gecertificeerde keten, waarover later dit jaar meer duidelijk wordt.

Momenteel wordt door certificeringsinstantie KIWA, samen met de betrokken ondernemers in de verschillende delen van de keten, onderzocht aan welke voorwaarden een ketencertificering voor mest zou moeten voldoen.
'De vraag is hoe er met zo min mogelijk bureaucratie een robuust systeem kan worden gebouwd', zegt Verhees. 'Met KeurMest geven we als sector een signaal van welwillendheid af.'

7Als een olievlek verspreiden

Het informeren van boeren over KeurMest gaat nu een aanvang nemen. De teller met het aantal aanmeldingen staat momenteel op 160. De bedrijven die KeurMest hebben ondertekend zijn te vinden in het openbaar register op de website Keurmest.nl. Volgens Van Dongen druppelen de inschrijvingen gestaag binnen.

'Het is niet zozeer ons streven om zo snel mogelijk een lange lijst met bedrijven te hebben. KeurMest moet zich als een olievlek gestaag over de sector gaan uitbreiden. Het is belangrijker dat degenen die zich aanmelden weten wat het protocol inhoudt en dat ze echt beseffen dat we de fouten die in het verleden werden gemaakt niet meer willen maken.'