'Nu kunnen we bewijzen dat een individuele aanpak werkt'

Boeren en tuinders worden gevraagd om mee te werken aan verlaging van de nitraatuitspoeling uit de bodem. Waar gaat het precies om?

'Het gaat om 34 kwetsbare grondwaterbeschermingsgebieden waar het nitraatgehalte in het grondwater nog niet overal minder dan 50 milligram per liter is, of waar het nog maar net onder de 50 milligram zit, met kans op nieuwe overschrijding.

Tot nu toe wil bijna 100 procent van de mensen die we benaderen meedoen

Claude van Dongen, LTO-portefeuillehouder Bodem- en waterkwaliteit

'Met de huidige generieke maatregelen lukt het niet om die laatste stap naar de nitraatdoelen te halen. Om die reden gaan we kijken of we dat met een aanpak door agrarische ondernemers op bedrijfsniveau kunnen bereiken.

'In december 2017 is daarvoor een bestuursovereenkomst afgesloten tussen LTO Nederland, de ministeries van LNV en Infrastructuur en Milieu, de betrokken provincies en de Vewin (Vereniging van drinkwaterbedrijven in Nederland, red.).'

• Lees ook: Zonder dwang werken aan schoner water slaat aan

Wat is er inmiddels gebeurd?

'In respectievelijk Overijssel, Noord-Brabant, Gelderland, Drenthe en Limburg zijn provinciale uitvoeringsovereenkomsten uitgewerkt. Dat heeft best wat tijd gekost, maar in de loop van het afgelopen halfjaar zijn ze allemaal afgesloten. Daarbij is ook gescreend welke gebieden echt kwetsbaar zijn wat betreft de invloed van de landbouw.

'In diezelfde periode hebben de regionale LTO's zich voorbereid op de fase waarin ze de boeren en tuinders gaan benaderen voor deelname. Met dat laatste zijn we nu volop aan de slag.

'Alle ondernemers in de betrokken gebieden worden persoonlijk benaderd, onder meer door middel van keukentafelbijeenkomsten. We vragen hen om vanuit hun eigen bedrijfsvoering aan de slag te gaan met het beperken van de nitraatuitspoeling naar het grondwater.'

Hoe loopt de werving van deelnemers? De inzet is dat tenminste 80 procent van het landbouwareaal in de betrokken gebieden meedoet.

'Het loopt heel goed. De gesprekken vinden bijna huis-aan-huis plaats en dat geeft best veel reuring. Tot nu toe wil bijna 100 procent van de mensen die we benaderen ook werkelijk meedoen.

'Ik denk ook dat we een goed aanbod hebben met deze individuele aanpak. Het geeft de ondernemer de mogelijkheid om met behulp van een adviseur de nitraatuitspoeling te verlagen en tegelijk zijn bodembeheer op een hoger peil te brengen.

'Door de kennis die beschikbaar is en de monitoring van de maatregelen, krijg je meer kennis van wat er speelt in je grond. Dat kan een belangrijke bijdrage leveren aan de verbetering van je bedrijfsvoering en aan de kwaliteit van de bodem op langere termijn. Dat is de meerwaarde die ondernemers er zelf uit kunnen halen.'

Is het zo slecht gesteld met de nitraatgehaltes in deze grondwaterbeschermingsgebieden?

'Nee, we moeten dat niet dramatiseren. We zitten op veel plaatsen al onder de 50 milligram, maar niet overal. In het zesde actieplan Nitraatrichtlijn is met Brussel afgesproken dat we ook op gebiedsniveau onder de 50 milligram komen en het liefst nog wat eronder, om een veiligheidsmarge voor de drinkwaterkwaliteit in te bouwen. Daar gaan we aan werken.

'LTO heeft deze doelgerichte aanpak ook altijd bepleit. Maatregelen die passen bij het bedrijf en de specifieke omstandigheden zijn het effectiefst, zowel voor het verlagen van het stikstofverlies als voor het verbeteren van de bedrijfsresultaten.'

Is er ook een stok achter de deur?

‘Landbouwminister Carola Schouten heeft duidelijk gemaakt dat er, bij onvoldoende voortgang, nog tijdens de looptijd van het zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn wettelijke maatregelen komen. De ervaring leert dat algemene maatregelen beperkt milieuresultaat geven, maar de bedrijfsvoering erg negatief raken. Dat willen we niet. Als we er nu met z’n allen hard aan trekken, kunnen we die extra regels van ons afhouden.’

Wat wordt er verwacht van de deelnemende boeren en tuinders?

'Allereerst wordt samen met de adviseur de situatie op het bedrijf geanalyseerd en in beeld gebracht wat je concreet kunt doen om het stikstofverlies te verlagen. Wat past in jouw situatie? Daarbij gaat het met name om aanpassingen in het teeltplan, in bemesting en in bodembeheer.

'Daar is tijd voor nodig, daarom verwacht ik dat concrete veranderingen eerder in 2020 zullen plaatsvinden dan in het komende groeiseizoen. Wel kunnen er in de winterperiode 2019-2020 misschien al maatregelen worden genomen, bijvoorbeeld door de inzaai van vanggewassen.'

Wat gebeurt er met de ervaringen die in de verschillende gebieden worden opgedaan? Ziet LTO mogelijkheden om daar ook elders voordeel uit te halen?

'De afgelopen tijd hebben al verschillende projecten plaatsgevonden waarbij goede resultaten zijn geboekt. Maar dit is een mooie manier om te bewijzen dat het ook op wat grotere schaal kan. Want dat blijft ons uitgangspunt, dat we in het mestbeleid veel meer met doelmaatregelen moeten gaan werken.

'We verwachten dat we uit dit traject goede bouwstenen kunnen halen voor de fundamentele herbezinning op het mestbeleid waarvoor Schouten in december het startschot heeft gegeven. Daarin worden wensen en mogelijkheden bij elkaar gebracht.

'Als wij aantonen dat stappen voorwaarts kunnen worden gezet met verbeteringen vanuit de praktijk, geeft dat mogelijkheden om tot een beter mestbeleid te komen. Maar dan moeten we nu wel in de praktijk laten zien dat het anders kan.'