Juridisch zwaar regime voor Crispr-Cas

Crispr-Cas is een techniek die kan 'knippen' in genetisch materiaal. Bij het herstel dat de cel daarna uitvoert, ontstaan mutaties waardoor nakomelingen uit dit materiaal andere eigenschappen kunnen krijgen. In een recente uitspraak staat dat het Europese Hof Crispr-Cas rekent onder genetische modificatie (gmo) en is daarmee strenger in de classificatie van de techniek dan veel Aziatische en Amerikaanse landen.

Veredelaars gebruiken sinds vlak na de oorlog technieken om mutaties uit te lokken. Een bekende vorm, die onder de gewone veredelingswerkwijzen wordt gerekend, is het werken met straling. Omdat deze techniek zich bewezen heeft als veilig, is de methode Europees erkend en vereist het geen verdere labeling op het eindproduct.

Straling

Volgens directeur Niels Louwaars van Plantum, de branchevereniging voor bedrijven uit de sector plantaardig uitgangsmateriaal, doet Crispr-Cas technisch hetzelfde als straling, maar dan preciezer. Nu valt het juridisch onder de definitie die eind jaren negentig voor transgene organismen is opgesteld.

'Die wet richtte zich op planten en dieren die in de natuur niet zouden kunnen ontstaan. De overheid wilde toen veiligheidsgaranties en daarmee langdurige en kostbare beproevingen die slechts enkele bedrijven zich konden veroorloven.'

Louwaars omschrijft de Crispr-Cas-techniek als het 'veranderen van een lettertje in het DNA van een plant, net als de natuur dat elke dag doet, maar dan gericht op een bepaald doel'. Veredelaars riepen de EU op om de interpretatie van deze mutatietechniek in lijn te brengen met de stand van de techniek van nu.

Technisch anders dan gmo

'De ouderwetse mutatietechniek heeft een geschiedenis van veiligheid, de nieuwe nog niet, zegt de rechter. Het is nu aan de beleidsmakers of we dit willen of niet. Technisch is dit wat anders dan de gmo waarvoor de wet in het leven is geroepen.'

Een land als Japan wil de simpelste vormen van Crispr-Cas niet reguleren. Ze combineren de techniek met de bestaande gangbare veredeling, aldus de directeur van Plantum. 'Uit China komen de meeste publicaties van het werken met Crispr, daarna is de VS vooral actief. Hoe gaat Europa importproducten met een Crispr-Cas-oorsprong tegenhouden?'

Drie niveaus

Louwaars stelt dat het Europese besluit op drie niveaus invloed heeft. 'Allereerst beperkt het de veredelingssector. Ten tweede kunnen boeren geen gebruikmaken van nieuwe rassen ontwikkeld met Crispr-Cas, die bij kunnen dragen aan de vergroening van de sector. Als laatste krijgen we te maken met verzwakking van onze concurrentiepositie.'

Een verschil met genetische modificatie is dat rassen met Crispr-Cas-achtergrond niet te onderscheiden zijn van andere mutaties. 'Dat maakt de regulatie lastig. Hoe kunnen controleurs hierop handhaven? Kunnen we dan nog rijst uit Azië eten?' filosofeert Louwaars.

Koolzaadras

Dat Crispr-Cas hetzelfde veredelingsresultaat heeft als reguliere veredeling, illustreert de Plantum-directeur met een koolzaadras dat zowel met de moderne techniek als met reguliere veredeling is gemaakt. Verschil is niet te vinden.

De Crispr-Cas-techniek is relatief goedkoop en daarmee ook toepasbaar voor kleine veredelaars, zegt Louwaars. 'Juist door Crispr-Cas nu ouderwets te reguleren, zullen alleen grote bedrijven in staat zijn er iets mee te doen.'

Innovatieve producten

Sinds een recente beleidsverandering is het patenteren van natuurlijke eigenschappen niet meer mogelijk in de EU. Wanneer een technische ingreep is gebruikt, zoals Crispr-Cas, zou dat wel kunnen. Maar de directeur van Plantum zegt dat alleen echt innovatieve producten kans moeten maken om door de octrooiregistratie te komen.

'Alleen het gebruik van Crispr-Cas zou niet automatisch tot een innovatie – en dus een patent – moeten leiden. Blijkt een nieuwe eigenschap ook gewoon in een natuurlijke plant, bijvoorbeeld in een genenbank voor te komen, dan valt het gebruik van die plant buiten het octrooi in Europa.'