Rust is prettig voor big en verzorger

Het onaangekondigde bezoek van een paar onbekende gasten lijkt de zeugen in de kraamafdeling niet te deren. Schijnbaar onverstoorbaar gaan ze door met het zogen van hun biggen. 'Bezoekers melden vaak dat we extreem rustige zeugen hebben. En dat horen we graag. Want in een bedrijf als het onze is een goed en rustig karakter van de zeugen heel belangrijk. Daarom selecteren we daar al jaren scherp op. En dat lijkt resultaat te hebben', vertelt Bosch.

Coen en Cindy Bosch hebben een biologisch varkenshouderijbedrijf met vijfhonderd zeugen en negenhonderd vleesvarkensplekken in Heino (Overijssel). Er werken nog drie fulltime medewerkers op het bedrijf. Jaarlijks vervangt Bosch 42-43 procent van de zeugen. Toekomstige zeugen fokt hij zelf. Dat kan ook moeilijk anders, omdat er in de biologische sector geen subfokbedrijven zijn die dekrijpe gelten verkopen.

Rotatiekruising

De varkenshouder werkt op zijn bedrijf met een rotatiekruising. 'Dat wil zeggen dat we twee moederlijnen zeugen hebben. Zeugen van de ene lijn hebben twee derde Yorkbloed en een derde landvarken. Bij de andere lijn is het precies andersom', vertelt hij.

'We gebruiken ongeveer 10 procent van de beste zeugen als fokzeug. Bij de selectie letten we op de technische resultaten. Het liefst kies ik zeugen die al twee of drie worpen hebben gehad. Belangrijk is dat ze strak uniforme tomen hebben grootgebracht. Van doodgeboren biggen mag vrijwel geen sprake zijn.'

Hij vervolgt: 'Ons ideaalbeeld is een zeug die veertien biggen werpt en deze probleemloos grootbrengt, en dat minimaal acht keer op rij doet. Ook het exterieur, met name beenwerk en uier, moet goed zijn.'

Geen indexfokker

Van fokkerijorganisatie Topigs ontvangt de varkenshouder van iedere zeug ook fokwaarden voor verschillende eigenschappen. Die zijn niet alleen gebaseerd op eigen prestaties, maar ook op die van familieleden. 'Bij de selectie van fokzeugen maak ik niet veel gebruik van die fokwaarden. Ik ben niet zo'n indexfokker. Ik ga liever af op wat ik zelf waarneem.'

Om voldoende gelten te kunnen fokken, moet Bosch wekelijks een tot twee zeugen inzetten voor de fokkerij. 'In de praktijk probeer ik iedere twee weken twee tot drie zeugen als fokzeug te laten werpen. Dan kun je de zeugjes van twee tot drie tomen biggen tegelijk in de opfokstal plaatsen.'

De borgen uit een foktoom hebben minder goede vleesvarkenseigenschappen dan de andere biggen op het bedrijf. 'We hebben vijf vaste mesters en mesten een deel van onze biggen zelf. Ik heb met de mesters afgesproken dat ze ieder een evenredig deel van de borgen uit de foktomen ontvangen. Dat vinden we de eerlijkste werkwijze.'

Genetisch uitgangsmateriaal uit gangbare houderij

Het genetisch uitgangsmateriaal op het bedrijf van Bosch komt uit de gangbare varkenshouderij. 'Een jaar of vijftien geleden hebben we ons als biologische varkenshouders in Nederland gebogen over het beste ras voor de biologische houderij. Dat leverde op dat je het beste uit de voeten kunt met een kruising van een Yorklijn en een landvarkenlijn, precies zoals in de gangbare houderij gebeurt.'

Toen hij startte als biologisch varkenshouder werkte Bosch met Topigs 50-zeugen. Deze ontstaan uit een kruising met zeugen uit de zogenoemde T-lijn die in de vorige eeuw is ontwikkeld. In de groepsstal voor drachtige zeugen wijst Coen naar een zwarte zeug met een witte band om de schouders. 'Die heeft nog de aftekening die zo kenmerkend is voor de roemruchte T-lijn.'

In de loop der jaren zijn de Topigs 50-zeugen op het bedrijf van Bosch geleidelijk omgevormd tot Topigs 20, vanwege betere technische resultaten. Om dezelfde reden heeft hij een half jaar geleden wederom een wending gemaakt.

Noorse landvarkenlijn

'Sinds enige jaren heeft Topigs de beschikking over een Noorse landvarkenlijn. We hebben ons laten overtuigen dat we met de inzet van de Noren zeugen fokken die nakomelingen leveren met betere vleesproductie-eigenschappen. Of dat echt zo is, gaan we de komende jaren meemaken.'

Bij het uitselecteren van zeugen die het bedrijf verlaten, hanteert de varkenshouder niet als criterium dat ze standaard na acht worpen plaats dienen te maken voor een nieuwe zeug. 'We selecteren op prestaties. De oudste zeug hier is bezig met haar dertiende worp.'

Omdat biologische zeugen verhoudingsgewijs een goede prijs opbrengen, is het vervangen van veel zeugen financieel voordelig. Toch probeert Bosch onder de 45 procent vervanging te blijven. 'Ervaring heeft ons geleerd dat meer zeugen vervangen ten koste gaat van de diergezondheid op het bedrijf.'