Transformeren van pachter naar partner

Natuurmonumenten verpacht grond aan tientallen boeren in Nederland, voor het agrarisch gebruik en beheer van natuurgronden. Om die samenwerking te verduurzamen en verbeteren, is Natuurmonumenten in 2016 gestart met 'Van pachter naar partner'. Dit project wordt gedragen door Commonland (vanaf 25 september Wij.land) en krijgt inhoud via pilots over bijvoorbeeld bodembiologie en natuurinclusief boeren.

Duurzame relatie

Het samenwerkingsverband begon met acht pachtboeren in het beheergebied Vechtplassen in Utrecht en Noord-Holland. De ambitie is hierbij om zowel de ecologische kwaliteit in en rond de natuurgebieden te verbeteren als de bedrijfsvoering van de verbonden boeren te verduurzamen. Een betere en duurzame relatie tussen verpachter en boer speelt een cruciale rol.

'Het nieuwe verpachten is geen top-downbenadering meer met een pakket van eisen en voorschriften aan een pachter, maar een langetermijnsamenwerking', legt Danielle de Nie van Wij.land uit.

Uiteindelijk zijn in deze natuurrijke regio Natuurmonumenten en de boeren op elkaar aangewezen, stelt ze. 'De natuurorganisatie heeft de boeren nodig om een deel van de natuur kostendekkend te blijven onderhouden en beheren. Voor de meeste boeren geldt dat zij in deze regio voornamelijk boer kunnen blijven door te bewegen richting meer extensief, biologisch en natuurinclusief boeren. Dat besef groeit.'

Scheiding

Natuurmonumenten vroeg zich twee jaar geleden af of ze meer invloed kon hebben op de bedrijfsvoering van haar pachters, zodanig dat zowel de natuur als het boerenbedrijf er beter van wordt.

'Er is steeds meer een scheiding ontstaan tussen natuur en landbouw. Met dit project willen we beide functies weer dichter bij elkaar brengen', stelt Warner Reinink, coördinator natuurbeheer Vechtplassen bij Natuurmonumenten.

De organisatie werkt daarom samen met boeren die ook willen bijdragen aan meer biodiversiteit en wil daar langetermijnrelaties mee opbouwen en grotere percelen natuur door hen laten beheren. 'Ook voor ons is het leerzaam. We kunnen ons eigen beheer efficienter maken, bijvoorbeeld door te streven naar meer agrarische restwaarde van maaisel', aldus Reinink.

Pilot met maaisel

Rond maaisel uit natuurgebieden is een andere pilot opgezet. Die draait vooral om het maken van bokashikuilen uit natuurbiomassa. Afgelopen jaar is in het Vechtplassengebied 400 ton natuurmaaisel op die manier verwerkt in diverse kuilen. Bokashi ontstaat na het fermenteren van het maaisel volgens een bepaald procedé. 'Het is goed voor de bodem. Zo wordt waarde gehaald uit een restproduct', legt De Nie uit.

Naast de pilots Bodem en Maaisel denkt Wij.land ook aan de ontwikkeling van korte ketens, om meer toegevoegde waarde uit de productie te halen. 'Het is spannend waar het heen gaat. Met een aantal boeren hebben we inmiddels een toekomstplan voor hun bedrijf gemaakt.'

Vertrouwen

Voor het vertrouwen tussen verpachter en pachter is het heel goed om samen ergens aan te werken, merken betrokkenen. De Nie: 'Dat creeërt een band, je kijkt elkaar in de ogen.' Reinink vult aan: 'We leren zo elkaars taal te spreken en te verstaan. Dat is al de eerste winst.'

Na de verkenningsgesprekken zijn vier deelnemers gestart in de pilot Bodem, waarvoor zij in totaal zestig hectare van hun land inzetten. De groep is ondertussen gegroeid naar twintig boeren door het hele westelijke veenweidengebied. De Nie: 'Hoe krijg je een gezonder bodemleven met minder inzet van chemische hulpmiddelen en hoe kun je op natuurlijke wijze agrarisch grasland productief houden? Na bodembemonstering werd voor elke boer bepaald welke mineralen hij nodig had, en of er anders bemest moest worden.'

Experimenteren

Ook voor Natuurmonumenten valt hier veel over te leren. 'Net als boeren zijn wij meer bezig geweest met bodemchemie dan met biologie. Duidelijk wordt dat alleen verschralen niet ideaal is. We experimenteren met andere manieren om doelsoorten terug te krijgen dan rigoureuze maatregelen als afplaggen', vertelt Reinink.

'Denk aan het aanvoeren van bepaalde mineralen en bacteriën. We moeten leren de bodem meer voor ons te laten werken. Dat geldt zowel voor boer als natuurbeheerder.'