Boeren zetten hun tanden in IBR en BVD

Vanaf 1 april 2018 is het verplicht om IBR en BVD te bestrijden bij melkvee. Alle Nederlandse zuivelondernemingen die zijn aangesloten bij de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO), hebben dit opgenomen in hun leveringsvoorwaarden.

'De bestrijding van IBR en BVD leeft bij boeren. Uiteraard omdat het verplicht is, maar voor die tijd was er ook al meer bewustwording', zegt dierenarts Tineke Brouwer van Dierenkliniek Benschop Oudewater.

Cijfers

Uit cijfers van ZuivelNL blijkt dat een meerderheid van de ruim 16.000 melkveehouders meedoet met de bestrijding. 228 veehouders hebben dit verzuimd voor de aanpak van IBR en 56 voor de bestrijding van BVD.

'Ook in onze praktijk zijn er een enkele boeren die nog niets hebben gedaan', weet Brouwer. 'Onlangs hebben we nog wat veehouders gebeld en hen geïnformeerd over de verplichte deelname.'

Stoppers

Jos Verstraten noemt het aantal boeren dat nog geen actie heeft ondernomen klein. Hij is bestuurslid van LTO-vakgroep Melkveehouderij en IBR/BVD-woordvoerder namens de melkveehouderijsector.

'Er zit nog wat ruis in deze getallen. Binnen deze groep van boeren die nog niets aan bestrijding doet, zitten mogelijk stoppers. Verder zijn er waarschijnlijk enkele lege UBN's.'

Gewetensbezwaren

Het aantal veehouders dat niet wil enten vanwege gewetensbezwaren ligt volgens Verstraten op vier. Bij deze situaties speelt de geloofsovertuiging een rol of ze hebben slechte ervaringen met vaccineren.

Brouwer krijgt over dit laatste argument regelmatig vragen van veehouders. Ze merkt dat vooral oudere boeren soms terughoudend reageren op de verplichte IBR-vaccinatie. Is een bedrijf niet vrij, en zijn er IBR-antistoffen in de tankmelk gevonden, dan moet de veestapel verplicht worden geënt.

Bijwerkingen

'In 1998 bleek een deel van de IBR-vaccins verontreinigd en dat zit bij hen nog in het geheugen. Ze vragen of het een veilig vaccin is en of ze een reactie kunnen verwachten. Ik leg dan uit dat het om een verzwakt vaccin gaat en dat bij 95 van de 100 gevallen geen bijverschijnselen optreden. Maar bij koppels met een verlaagde weerstand kunnen er soms bijwerkingen optreden. Denk aan griepverschijnselen, een lichte snotneus of een lagere melkgift.'

De cijfers van ZuivelNL laten zien dat 73 procent van de melkveebedrijven de vrij- of onverdachtstatus voor IBR heeft behaald. Voor BVD ligt dat zelfs op 75 procent. 'Dat is enorm positief. Voordat de verplichting startte, lagen de percentages voor beide aandoeningen op 66 procent', zegt Verstraten.

Geluk

'Maar het was de verwachting dat ze zouden stijgen. We wisten dat er bedrijven waren die, zonder dat ze het zelf wisten, vrij zijn van IBR of BVD. Over het algemeen zijn dit gesloten melkveebedrijven die de hygiëne goed op orde hebben en op een veilige afstand zitten van andere veebedrijven. Sommige zitten in een omgeving met veel vrije bedrijven en anderen hebben gewoon geluk.'

De melkveesector mag volgens de IBR/BVD-woordvoerder trots zijn. 'In België geldt al vijf jaar een verplichte IBR-bestrijding, maar daar hebben ze nog niet zulke goede resultaten geboekt als in Nederland. Het helpt natuurlijk wel dat wij de afgelopen jaren, door een vrijwillige aanpak, al ver zijn gekomen. België begon destijds met een veel lager percentage vrije bedrijven.'

Ondanks de gunstige start van de verplichte IBR/BVD-aanpak, is Verstraten realistisch. 'Er zullen absoluut ook tegenvallers komen. Enkele melkveebedrijven die vrij zijn, zullen met een uitbraak worden geconfronteerd. Uit actuele cijfers blijkt dat ongeveer 4 procent van de BVD-vrije bedrijven weer positief wordt. Uiteindelijk zijn dat toch vierhonderd of vijfhonderd melkveebedrijven per jaar.'

Melden

De IBR-BVD-woordvoerder wil melkveehouders op het hart drukken om een BVD- of IBR-omslag te melden bij boeren in de omgeving.

'Het kan iedereen overkomen en het betekent niet dat je je zaakjes niet op orde hebt. Het is geen schande als je bedrijf onverhoopt weer positief wordt. Maar het is wel jammer als je dit voor je jezelf houdt. Zie het als een stukje morele zorgplicht dat je hebt ten opzichte van je collega's. Je zou het zelf ook waarderen als een collega jou informeert over een uitbraak op zijn bedrijf.'

Twee keer

Melkveebedrijven die de route IBR-vrij vaccinatie volgen, moeten alle dieren ouder dan drie maanden twee keer per jaar laten enten. 'De eerste vaccinatie moet voor 1 juli 2018 zijn toegediend', zegt Tineke Brouwer. 'Vanaf 1 juli 2018 moet je elk half jaar enten met een tussentijd van vijf tot zeven maanden.'

Verstraten vraagt zich af of veehouders deze deadline gaan halen. 'Het is best spannend of dit gaat lukken. Er moet nog veel gebeuren.'

Consequenties

Als de veehouder niet de maatregelen opvolgt van de gekozen route of zich helemaal niet heeft aangemeld, voldoet hij niet aan de basiseisen van zijn zuivelonderneming. Zuivelbedrijven hanteren hun eigen consequenties.

Woordvoerder Jan-Willem ter Avest van FrieslandCampina: 'In dergelijke gevallen, als u bijvoorbeeld niet voor 1 juli ent, kan FrieslandCampina een boete opleggen van 25 procent van het uit te betalen melkgeld gedurende de periode waarin de overtreding plaatsvond. Als u niet de maatregelen van een route volgt, brengt dat bovendien veterinaire risico's voor het bedrijf met zich mee.'

Biopten

Er was de afgelopen maanden veel discussie over verplichte oorbiopten bij doodgeboren kalveren en verworpen vruchten. Verstraten laat weten dat deze verplichting voor BVD-vrije bedrijven wordt aangepast in een dringend advies.

'De verplichting zorgt voor veel weerstand bij veehouders, omdat ze het lastig vinden om uit te voeren en omdat het in het oude vrijwillige BVD-programma niet verplicht was. We hebben het aangepast, omdat we ons ervan bewust zijn dat we een groot draagvlak nodig hebben voor de bestrijding. Het plan wordt namelijk gedragen door de sector en komt niet vanuit de overheid.'

Risico

Volgens Verstraten neemt de sector met deze aanpassing een iets groter risico, want bij gemiddeld 3 procent van de verwerpers is BVD de oorzaak.

'Het blijft dan ook wenselijk om herinfecties bij BVD-vrije bedrijven zo snel mogelijk op te sporen. Daarom luidt het dringende advies om oorbiopten van verworpen vruchten en doodgeboren kalveren te nemen of bijvoorbeeld oorbiopten of bloedmonsters van alle aangehouden kalveren. En mocht het nodig zijn voor de voortgang van de landelijke bestrijding, dan scherpen we de protocollen aan.'