'Redelijkheid moet terug in mestvraagstuk'

Het is tegen tien uur woensdagavond. Directeur Jan Roefs van het Nederlands Centrum voor Mestverwaarding (NCM) pakt zijn agenda erbij en lepelt zijn weekplanning op.

Laten we het accent leggen op een structurele oplossing voor mest

Jan Roefs, directeur Nederlands Centrum voor Mestverwaarding (NCM)

'Luisteren naar een veelbelovende techniek om mest te scheiden, de Klimaattop Zuid in Breda, meedenken over de toekomst van afzetcoöperatie Mestac, werkbezoeken aan FrieslandCampina, adviesbureau DLV en de Twentse afvalverwerker Twence, twee interviews, overleg met de Unie van Waterschappen en provincie Noord-Brabant. O ja, vlak voor het weekend even langs bij twee mestverwerkers.'

Twee weken geleden was u in Tsjechië op handelsmissie, daarvoor in Roemenië. Wat hebt u in Oost-Europa gezien?

'In Roemenië kwam ik bij een Nederlandse boer die zo'n schrale grond had dat de mais paars stond van het fosfaatgebrek. Dat probleem zouden wij zeker kunnen oplossen, maar daar is een lange weg voor te gaan. Naast allerlei technische en logistieke complicaties geldt ook bij hem: onbekend maakt onbemind.'

• Lees ook: Mestverwerking staat nog voor grote uitdagingen

Zal NCM actief worden op de mestmarkt?

'Nee, we zijn een kenniscentrum dat wetenschap, overheid, bedrijfsleven en boerenpraktijk aan elkaar verbindt. De achtergrond is dat de landbouw belangrijk en waardevol is voor Nederland, maar dat we de bestaande milieuproblemen moeten reduceren.

'NCM is onafhankelijk, integer en transparant over mest. We richten ons op de lange termijn. Noem het de verduurzaming van de landbouw of het streven naar circulariteit.'

Het ministerie van LNV investeert de komende drie jaar 3 ton. Hoeveel geld is er nodig?

'Ongeveer het drievoudige en dat is al grotendeels toegezegd. Ik zal wellicht met een projectmedewerker gaan werken, maar vooral met de deskundigheid die in de sector aanwezig is. Na de zomer krijg ik waarschijnlijk hulp van studenten van HAS Den Bosch. Zij zullen de beschikbare kennis verzamelen en deze gemakkelijk en duidelijk op een website plaatsen.

• Lees ook: In rap tempo van mest naar mineralen

'Het belangrijkste is dat er een centraal aanspreekpunt komt waar mensen informatie kunnen halen, knelpunten kunnen delen en van waaruit de goede agenda wordt opgesteld en de goede projecten worden opgestart. Op dit vlak is een wereld te winnen.'

Waar schort het aan in de huidige mestverwerking?

'De financiering of de businesscase zelf, continuïteit en kwaliteit van de aanvoer van mest, marktoriëntatie bij de afzet, de ketenbenadering – denk aan wat op boerderijschaal kan worden verbeterd of de logistieke uitdagingen, de vergunningen of commotie in de omgeving, vraagstukken over schoon water of energie, technische uitdagingen, Europese regelgeving, enzovoorts.

'Daarnaast worden soms sprookjes voorgeschoteld, waarbij ik termen als 'mest, het bruine goud' hoor.'

De maatschappelijke weerstand tegen het uitrijden en verwerken van mest is groot. Is dat terecht?

'Deels wel. Op de Zuid-Nederlandse zandgronden voldoen we al een generatie lang niet aan de nitraatrichtlijnen. Dit is zeker niet allemaal aan het gebruik van mest te wijten, maar zo'n probleem moet gewoon worden opgelost. Maar grotendeels spant de emotie de kroon en in deze tijd van individualisering wordt Nederland er niet toleranter op.

• Lees ook: Blijft mest in Mill of gaat het naar Mali?

'Een voorbeeld dat ik zelf als akkerbouwer/groenteteler heb meegemaakt, is dat ik grond huurde op een landgoed. Daar waren ze tegen mest, maar ook tegen kunstmest. Hoe krijg je dan eten op je bord? Ik wil graag de redelijkheid terugbrengen in het mestvraagstuk.'

Wat vindt u van de grootschalige mestfraudezaak in Zuid-Nederland?

'Laat ik duidelijk zijn: fraude is verboden. Fraude zal ook nooit een oplossing zijn die stand kan houden. Dat gezegd hebbende voel ik hoe lastig de huidige situatie is, zowel aan de kant van de veehouder met veel te hoge kosten als aan de kant van de teler die zijn gewas en bodem niet naar behoefte kan voeden.

'Sommige omstandigheden maken het mestvraagstuk nog lastiger, bijvoorbeeld doordat door analyse-uitslagen de boekhouding scheefloopt.

'Laten we het accent leggen op een structurele oplossing voor mest. De mestafzet is nu vooral veehouderijgedreven, maar ik verwacht dat in een circulaire economie ook door het bedrijfsleven buiten onze eigen sector getrokken kan gaan worden aan mest. Het zijn waardevolle stoffen en er zijn technische innovaties mogelijk om die optimaal te benutten.'

Zoals de Eindhovense kunstenaar Jalila Essaïdi doet? Van de vezels uit koemest textiel maken?

'Dat is zeker een leuk initiatief, maar laten we niet denken dat dit het mestprobleem op zal lossen. Een stelregel is voor mij: zoeken naar niches zal geen soelaas bieden, als niet ook de massa in orde is. De toekomst zal leren hoe de massa aan mest kan worden gebruikt: voor vezels, als duurzame energie, op een andere manier of als voeding van planten en bodems.'