Financiële rust creëren in groeiend bedrijf

In Amerika is risicomanagement onder varkenshouders aardig ingeburgerd. En wie de markt begrijpt en risico's juist inschat, ziet dat meteen terug op de balans, weet Joost Pennings, hoogleraar marktkunde en consumentengedrag aan Wageningen University & Research. 'Recent onderzoek laat zien dat risicomanagement een belangrijke bijdrage kan leveren aan de financiële prestaties van veehouderijen.'

Volgens Pennings is het financiële resultaat van de moderne boer steeds minder te danken aan technisch management en steeds meer aan goed 'marketing-financieel risicomanagement'.

Verschillende instrumenten

De hoogleraar is gespecialiseerd in marktrisico's. 'Om deze af te dekken, zijn verschillende instrumenten beschikbaar. Zo kun je met een vaste prijs afspreken met de voerleverancier. Maar ook op de termijnmarkten handelen in de belangrijkste ingrediënten van varkensvoer is een mogelijkheid', schetst hij.

'Zover gaan de meeste Nederlandse veehouders niet', weet Koen van Bergen, sectorspecialist varkenshouderij bij de Rabobank. 'Wat we wel zien, is dat voer of grondstoffen voor een paar maanden in voorkoop worden vastgelegd.'

Langetermijnprijs

Vion startte dit voorjaar een proef met een langetermijnprijs voor varkenshouders met een gesloten bedrijf. Veehouders kunnen voor maximaal de helft van de geleverde varkens de langetermijnprijs kiezen. 'Dit kan rust en stabiliteit geven op voorwaarde dat je zowel bij de inkoop als afzet tegelijkertijd risico's afdekt.'

Het prijsmodel maakt deel uit van Good Farming Balance, waarbij de actuele aanvoer via langlopende overeenkomsten is geregeld. De basis voor het vaststellen van de langetermijnprijs is de historische voerwinst.

Vion doet geen uitspraken over hoeveel varkenshouders zijn ingestapt. 'De langetermijnprijs past ook prima in de transitie naar marktgerichte productie en meer samenwerking in de keten', vindt Van Bergen.

Potentiële tegenvallers

Volgens de sectorspecialist varkenshouderij is risicomanagement bedoeld om een palet aan potentiële tegenvallers te managen. Naast prijsrisico's benoemt hij het afnemersrisico en leveranciersrisico, waarvan de fipronilbesmetting in de pluimveehouderij nog vers in het geheugen ligt.

Of reputatieschade door de recente mestfraude, het exploitatierisico door eventuele dierziekten en de kans dat de rente en daarmee bedrijfslasten stijgen. 'En vergeet niet ziekte of arbeidsongeschiktheid van de ondernemer, zeker in familiebedrijven', zegt Van Bergen. Hij bepleit dat ondernemers 'meer stilstaan bij het risicomanagement in de volle breedte'.

Doorvragen

De Rabobank spreekt hierover regelmatig met veehouders. 'We vragen door hoe ze anticiperen op risico's, welke voorzorgsmaatregelen ze nemen, of ze risico's zelf kunnen dragen of hebben afgedekt. Maar het blijven ondernemerskeuzes. Een strategie voor juist risicomanagement is niet te geven. Dat is zeer bedrijfs- en ondernemersspecifiek.'

Voor allerhande risico's een verzekering afsluiten of andere maatregelen nemen, gaat beide experts te ver. Van Bergen: 'Het gaat om het vinden van de juiste balans en dat vraagt om ondernemerschap.' Pennings: 'Als veehouder neem je gecalculeerde risico's en probeer je niet om alle risico's te elimineren.'

Goed inzicht

Risicomanagement vraagt in ieder geval om een goed inzicht in de financiële ruimtes in een bedrijf. Wat zijn de nettokasstromen en hoe beweeglijk zijn ze (oftewel hoe volatiel)? Wat zijn de toekomstige financiële risico's en welke zijn door het eigen vermogen van de ondernemer te dragen? En hoeveel investeringsruimte is er?

'Door goed risicomanagement kunnen kapitaalkosten omlaag', zegt Pennings. 'Daardoor krijgt een varkenshouder ook meer capaciteit om te innoveren.'

Markt fluctueert

Van Bergen noemt risicomanagement steeds belangrijker, omdat de investeringen in de intensieve veehouderij groter worden en de markt fluctueert. 'Hier speelt de macht der grote getallen: als er iets fout gaat, dan gaat het ook meteen goed fout. Als bank stellen we daarom, afhankelijk van onze risico-inschatting, strengere eisen aan ondernemers en hun onderneming.'