Gene editing staat nog in kinderschoenen

Gene editing, de opvolger van genetische modificatie, wordt onder andere gekoppeld aan het vermogen om bij dieren aangeboren afwijkingen en ziekten te voorkomen en het dierenwelzijn te verbeteren met een nauwkeurige precisie.

Roel Veerkamp en Han Mulder die zich bij Wageningen University & Research beide bezighouden met fokkerij en genomics bevestigen dat, maar geven ook aan dat er nog een lange weg is te gaan voor gene editing (zie kader) echt rijp is voor de praktijk.

Beperkte kennis

'Gene editing biedt ons een unieke mogelijkheid om meer inzicht te krijgen in hoe genen werken en in de interactie die er is tussen de verschillende deeltjes op een genoom. Onze kennis is in dat opzicht nog heel beperkt', geeft Veerkamp aan.

'Bij koeien, varkens en kippen gaat het in de regel om complexe kenmerken. We hebben het functioneren van het hele DNA nog onvoldoende in beeld om te editen', vult Mulder aan.

Game changer

Daarnaast speelt de vraag wat er dan precies moet worden geëdit. De techniek toepassen om bijvoorbeeld de productie van dieren te verhogen noemen Veerkamp en Mulder een no-go. 'Dat kan heel efficiënt via klassieke fokkerij.' Maar wanneer door gene editing bijvoorbeeld het antibioticagebruik verder omlaag kan is dat een ander verhaal.

'Voor de veehouderij moet de toepassing een echte game changer zijn', zegt Hans Olijslagers van Topigs Norsvin. De beste kansen daarvoor liggen nu nog bij dominante eigenschappen die wel voorkomen in een ras of soort, maar niet op grote schaal. Een voorbeeld daarvan is hoornloosheid.

Hoornloosheid

Het consortium Breed4Food, waarin Wageningen University & Research samenwerkt met Coöperatieve Rundvee Verbetering (CRV), Topigs Norsvin (varkens), Hendrix Genetics (legpluimvee) en Cobb Europe (vleeskuikens), rondde in 2016 een onderzoek af waarbij een monogeen kenmerk als hoornloosheid in computersimulaties werd geëdit.

Daaruit blijkt dat via gene editing hoornloosheid vier keer sneller in een populatie kan worden ingebracht. Het uiteindelijke doel is dat minder kalveren hoeven te worden onthoornd.

Amerika en China

Met name grote farmaceutische firma's in Amerika en China houden zich bezig met toepassingen van gene editing voor de mens. Zo is het Amerikaanse biotechbedrijf eGenesis erin geslaagd om biggen te maken zonder retrovirussen in hun DNA. Daardoor zijn hun organen transplanteerbaar naar de mens.

Soms levert dat onderzoek naar gene editing bij de mens ook een toepassing voor de veehouderij op. Het Amerikaanse bedrijf Recombinetics zag zo kans om mannelijke varkens puberaal te houden, waardoor hun vlees geen berengeur krijgt als de dieren niet worden gecastreerd.

Recombinetics verwacht dat de toepassing binnen drie jaar praktijkrijp is. Mogelijk stapt Topigs Norsvin in Noorwegen in een onderzoek om berengeur via gene editing te elimineren.

Australië

Een ander voorbeeld uit Australië betreft hennen waarvan de eieren geschikter zijn voor vaccinproductie dan die van niet geëdite hennen.

De techniek van gene editing geldt wettelijk als genetische modificatie. Als het aan het Nederlandse kabinet ligt komt daarvoor de komende jaren meer ruimte. Het liet daarover een regel opnemen in de regeringsverklaring. Een goede zaak, vinden de partners van Breed4Food.

Maatschappelijke acceptatie

Gene editing heeft namelijk veel meer mogelijkheden dan genetische modificatie. Daarvan was stier Herman aan het eind van de twintigste eeuw een sprekend voorbeeld. Wat die kwestie de betrokkenen heeft geleerd is het belang van maatschappelijke acceptatie.

Zij zijn dan ook blij dat begin dit jaar de financiering rondkwam voor onderzoek naar het publieke debat over gene editing. 'Ontwikkelingen in technologie en de maatschappelijke discussie moeten hand in hand gaan. Pluimveehouders hebben er niets aan als er eieren in de winkel liggen die de consument niet wil', zegt Johan van Arendonk van Hendrix Genetics.