'Politiek moet Crispr-Cas niet onnodig diskwalificeren'

Op een themadag aardappelen van de Landbouwbeurs Noord- en Centraal Nederland (LNCN) in Dronten wees HZPC-directeur Gerard Backx er onlangs op dat de wetgeving in Nederland en Europa niet aansluit bij de technische ontwikkeling in de veredeling. Dat brengt het gevaar met zich mee dat onderzoeksafdelingen van Europese bedrijven naar Amerika vertrekken. Het Franse adviesbureau Opecst waarschuwde daar vorige week ook voor.

Geef veredeling de ruimte voor technieken waar we niet bang voor hoeven te zijn

Gerard Backx, directeur HZPC

Wat is het verschil tussen Amerika en Europa als het gaat om Crispr-Cas?

'Bij de beoordeling of het bij Crispr-Cas wel of niet gaat om genetisch gemodificeerde organismen kijkt Europa naar de toegepaste techniek. Amerika kijkt naar het eindproduct: zit daar wel of geen vreemd DNA in. Veel andere landen passen ook de zienswijze van Amerika toe. Qua denkwijze is Europa een eiland in de wereld.'

Overweegt HZPC om de onderzoeksafdeling naar Amerika te verplaatsen?

'Niet op korte termijn. De opmerkingen die ik in Dronten heb gemaakt, zijn vooral bedoeld om de discussie in Den Haag op gang te brengen. Als de besluitvorming te lang op zich laat wachten, kunnen we als HZPC overwegen om in Amerika een laboratorium neer te zetten of met een instituut te gaan samenwerken. Zo'n beslissing is relatief eenvoudig en het project kan na twee maanden draaien.'

Waarom zijn nieuwe veredelingstechnieken zo belangrijk voor de veredeling van aardappelen?

'Bij suikerbieten zien we een genetische vooruitgang van gemiddeld 2 procent per jaar. Over de periode 2000-2030 is de opbrengst met 50 à 60 procent gestegen. Bij graan in de EU misschien 1 procent en 20 à 30 procent in de periode 2000-2030.

'Bij aardappelen is de genetische vooruitgang per jaar maar 0,2 procent. In een periode van dertig jaar misschien 10 procent. Dat komt omdat we bij de veredeling van aardappelen met meer aspecten rekening moeten houden. Crispr-Cas is een techniek waarmee je snel en nauwkeurig gewenste mutaties kunt creëren.

'Bij aardappelen zijn er veel genen die een negatieve invloed hebben op de opbrengst. Met Crispr-Cas kun je die uitschakelen. De opbrengst kan mogelijk naar 100 ton per hectare. Daarnaast kun je resistenties toevoegen aan moderne aardappelrassen. Twee keer spuiten tegen phytophthora in plaats van tien keer is goed voor de boer en het milieu.'

HZPC ziet Crispr-Cas niet als genetische modificatie?

'Als bij nieuwe veredelingstechnieken alleen gebruik wordt gemaakt van soorteigen DNA-materiaal, is er naar mijn mening geen sprake van genetische modificatie. Bij Crispr-Cas is het eindproduct niet van traditionele veredeling te onderscheiden. Het duurt alleen geen tien jaar op het veld, maar dagen in het lab.'

Je kunt Crispr-Cas toepassen en het niet vertellen?

'Je kunt Crispr-Cas in Amerika inzetten, met de nieuwe aardappelen verder kweken, het nageslacht naar Europa brengen en niets vertellen over het moedermateriaal. Via een omweg is het dan niet genetisch gemodificeerd, maar wel via de eerlijke weg.

'HZPC wil geen genetisch gemodificeerde producten op de markt brengen, want er is een duidelijk verschil in perceptie tussen verse en verwerkte producten. Menig supermarkt zal de confrontatie met de consument niet willen aangaan bij bijvoorbeeld aardappelen en fruit.'

Waarom duurt de besluitvorming in Europa zo lang?

'Negen nieuwe technieken liggen op duidelijkheid te wachten, sommige al een jaar of acht. Het kan nog vijf jaar duren omdat Europa de consequenties eerst goed wil begrijpen. De besluitvorming duurt lang omdat angst bij de discussie een grote rol speelt. Dat komt vooral door Roundup Ready-gewassen met herbicidenresistentie, gericht op minder input. Als de eerste producten gericht zouden zijn op de output, bijvoorbeeld extra vitamine A in rijst, zou de publieke opinie anders zijn.'

Wat is het standpunt van Nederland?

'De Tweede Kamer heeft een motie van VVD-Kamerlid Helma Lodders aangenomen, waarin zij de regering oproept zich in Brussel in te zetten voor vrijstelling van Crispr-Cas en andere nieuwe veredelingstechnieken. Later heeft staatssecretaris Marijn van Dam (EZ) aangegeven dat Nederland nieuwe genetische technieken vooralsnog beschouwt als genetische modificatie en wacht op een nieuw standpunt van de Europese Commissie. Politici zijn voorzichtig en scoren liever met onderwerpen rond voedselveiligheid.'

Heeft Nederland in Europa medestanders?

'De veredelingsindustrie zit in Europa vooral in Duitsland, Frankrijk en Nederland. In deze landen zit naar schatting 80 procent van de verdeling in de EU. Deze drie landen hebben in het verleden als eerste het kwekersrecht geïntroduceerd en hebben baat bij vrijstelling van nieuwe veredelingstechnieken.'

Zit HZPC binnen vijf jaar met onderzoek in Amerika of is er binnen die termijn duidelijkheid?

'Een lastige vraag, want nu moet ik een politieke inschatting maken. Daar komt veel emotie bij kijken. De samenleving dwingt politici daarmee in een bepaalde richting. Het zou vooral om argumenten moeten gaan. Geef de veredelingswereld de ruimte voor technieken waar we niet bang voor hoeven te zijn. De politiek moet Crispr-Cas niet onnodig diskwalificeren.'