Lactose indicator voeding en gezondheid koeien

Wie informatie zoekt over lactose in relatie tot diergezondheid, komt opvallend weinig concrete resultaten tegen. Volgens sommige publicaties is lactose een goede indicator voor uiergezondheid, terwijl andere de bruikbaarheid van het cijfer in twijfel trekken. Het lactosegehalte hangt namelijk af van meerdere factoren.

Het lactosegehalte van vaarzen is het hoogst en ook het lactatiestadium, het seizoen en het ras hebben invloed. In het begin van de lactatie is het gehalte hoger dan aan het eind en Montbéliarde-koeien scoren gemiddeld een hogere gehalte dan Groninger Blaarkoppen. De beoordeling van het getal vraagt daarom enige nuance.

Toegevoegde waarde

Volgens toxicoloog en biochemicus Guillaume Counotte van de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) heeft het lactosegehalte toegevoegde waarde in combinatie met het ureumgehalte, het celgetal en de melkproductie. 'Het lactosegehalte moet minimaal 4,5 procent zijn. Komt het daaronder, dan moet je kijken naar het celgetal', zegt hij.

'Bij klinische en subklinische mastitis is het uierweefsel beschadigd. Lactose zorgt ook voor het handhaven van de osmotische waarde van melk. Als er lekkage is en er meer mineralen naar de uier lekken, maakt de koe minder lactose aan, waardoor het gehalte in de melk daalt. Is het celgetal goed, dan kan de oorzaak in de voeding liggen.'

Glucose

Als er geen sprake is van een hoog celgetal of klinische uierontsteking, is bij een laag lactosegehalte de suikervoorziening van de koe te laag, legt Counotte uit. Een te laag lactosegehalte is het gevolg van een te lage propionzuurproductie en dat is weer toe te schrijven aan te weinig glucose in de voeding. Een laag lactosegehalte hangt daarom vaak samen met pensverzuring.

Daarnaast kan een tekort aan glucose en dus een laag lactosegehalte wijzen op een ontsteking in het algemeen, waarbij de koe de glucose nodig heeft als afweerreactie. 'Als de lactose aan de onderkant zit, weet je dat het aan de gezondheid of aan de voeding ligt.'

Scherp voeren

Wie scherp voert, kan het lactosegehalte omhoogbrengen. Specifiek sturen op lactose heeft niet zoveel zin, omdat het gaat over relatief kleine verschillen van 0,02 tot 0,06 procent op tankmelk, zegt innovatiemanager herkauwers Bart Tas van Forfarmers.

'Dat zie je niet terug in de uitbetaling van de melk. Wie meer geld uit lactose wil halen, kan zich daarom beter richten op het verhogen van de melkproductie in het algemeen. Meer kilo's melk betekent ook meer kilo's vet, eiwit en lactose.'

Weerstand

Tas vervolgt: 'Met voeding kun je ook beter sturen op de weerstand van de koe in plaats van op lactose. Een koe met een betere weerstand vertoont minder snel beschadigingen in de uier en daarmee blijft het lactosegehalte ook op peil.'

Koeien met een uierontsteking vertonen naast een lager lactosegehalte een lagere melkproductie. 'Koeien met een ontsteking gebruiken glucose voor de afweer. Dit is veel eerder te merken aan een lagere melkproductie dan aan een lager lactosegehalte.'

Melkproductie

Het lactosegehalte heeft een rechtstreeks verband met de melkproductie vanwege de osmotische waarde in melk, legt Counotte uit. Minder lactose betekent ook minder melk, omdat de verhoudingen worden verstoord. Daarom vermindert de melkproductie ook als glucose niet wordt omgezet in lactose, maar door de koe wordt benut om ontstekingen te lijf te gaan.

Het kengetal lactose zegt dus wel degelijk iets over de gezondheid en voedingstoestand van een koe, maar melkveehouders doen weinig met het kengetal, stelt Counotte.

Veel factoren

'Het getal heeft toegevoegde waarde, maar om alles eraan op te hangen, gaat wat te ver. Het lactosegehalte is van veel factoren afhankelijk. Daarom is er moeilijk op te sturen. Boeren weten ook niet precies wat ze ermee moeten en hechten daarom meer waarde aan vet, eiwit en celgetal.'

Aan de andere kant is er ook nog weinig concrete kennis en ervaring van de invloed van het lactosegehalte. Counotte pleit voor meer onderzoek naar bijvoorbeeld de oorzaak van de daling van het lactosehalte naarmate een koe langer in lactatie is en naar het verband tussen gezondheid en lactose in het algemeen.