Bodem Noord-Nederland blijkt behoorlijk verdicht

Op circa 80 procent van de akkerbouwbedrijven op zand en zavel in Groningen, Friesland of Drenthe is sprake van bodemverdichting en op 20 procent van de graslandpercelen bij melkveehouderijen. Eerder onderzoek liet zien dat 45 procent van de landbouwgrond in Nederland hiermee te maken heeft.

Bodemverdichting ontstaat vaak door het gebruik van zware machines. Gevolg is minder opbrengst van de gewassen, meer oogstrisico's zoals een grotere kans op wateroverlast. Ook treedt meer uit- en afspoeling van meststoffen op en vermindert de benutting van voedingstoffen door de plant.

Nutriëntentransport

Door verdichting verdwijnen poriën in de bodem en dat zorgt voor problemen met lucht en water, en dus van het nutriëntentransport in de bodem. Ook de wortelgroei ondervindt hinder. Van de onderzochte percelen speelt verdichting vooral op zavelgrond in gebruik voor de akkerbouw, maar ook op zandpercelen is op zestien van de twintig percelen sprake van het fenomeen. Op dalgrond is het door de gevarieerde samenstelling van veen en zand moeilijk conclusies trekken.

Volgens de onderzoekers van adviesbureau Aequator Groen & Ruimte is het nog lastig om de uitkomsten te koppelen aan maatregelen die de boeren kunnen nemen. Daarvoor is meer onderzoek nodig. Het beeld dat naar voren komt, is namelijk vaak niet altijd eenduidig.

Sleepslang

Bij sommige maatregelen om verdichting tegen te gaan, zoals het gebruik van de sleepslang in plaats van een rijdende mesttank, is het effect minder groot dan verwacht. De kans is groot dat met een sleepslangbemester het land eerder wordt bereden onder te natte omstandigheden zodat alsnog verdichting optreedt.

Ook het effect van niet kerende grondbewerking viel tegen. Waarschijnlijk omdat het vrij lang duurt voordat het bodemleven het negatieve effect van het jarenlang ploegen kan compenseren.

Plassen

De drie noordelijke provincies (opdrachtgever van het onderzoek) bevestigen de resultaten, en zien dat er op het vlak van bodemverdichting iets moet gebeuren. Een belangrijke stap daarbij is om boeren bewuster te maken van het probleem.
Onderzoeker Everhard van Essen: 'Er is in de sector al veel aandacht voor. Maar bodemverdichting is nou eenmaal een sluimerend fenomeen. Het ontstaat geleidelijk, en letterlijk onder de grond. Als er veel plassen op het veld staan, is het eigenlijk al te laat.'

Aanpak

Verspreid over 2015, 2016 en 2017 heeft Aequator Groen & Ruimte samen met studenten van de hogeschool Van Hall Larenstein en de Wageningen Universiteit de bodemverdichting in de drie noordelijke provincies gemeten. Zo zijn in totaal ruim 150 percelen bemonsterd en zijn ook bijeenkomsten met agrariërs georganiseerd. Daarbij keek men naar verschillende grond- en bedrijfssoorten: akkerbouw en veeteelt op zand, dalgrond en zavel. Op elk bedrijf zijn op twee gemiddelde percelen monsters genomen uit de ploegzool en de ondergrond.