Cultuuromslag nodig tegen mestfraude

'Samen werken in een eerlijke keten' is de titel van het plan van aanpak mestfraude dat is opgesteld door LTO Nederland, POV, Cumela, Rabobank en Transport en Logistiek Nederland (TLN). Belangrijkste onderdelen zijn een gedragscode en op termijn een keurmerk dat bij ketenpartijen onderling duidelijk moet maken wie zich aan de regels houdt en wie niet.

'De basis van het plan is dat iedere ondernemer, mestproducent of mestafnemer, mesttransporteur of mestverwerker, verantwoordelijk is voor zijn eigen werkwijze. Velen willen die verantwoordelijkheid nemen en transparant opereren, want ze zijn de negatieve berichtgeving meer dan beu', zegt Claude van Dongen, LTO-portefeuillehouder Bodem- en Waterkwaliteit.

Hele mestketen

Het keurmerk gaat voor de hele mestketen gelden. De eerste consequentie voor ondernemers die hun keurmerk verliezen, zal zijn dat ze hun mest niet meer kwijt kunnen. Ook kan het betekenen dat het moeilijker wordt om een financiering te krijgen. Het kan zelfs zo ver komen dat de Rabobank de financiering van een onderneming opschort.

Reden voor het plan van aanpak is de ophef die ontstond na publicaties in NRC over grootschalige mestfraude. Minister Carola Schouten (LNV) noemt het keurmerk in een brief aan de Tweede Kamer een goede eerste stap. We vindt ze dat de organisaties aan een breed draagvlak moeten werken.

'Als volgende stap heb ik opgeroepen zoveel mogelijk partijen in de keten het kwaliteitskeurmerk te laten ondertekenen. Bovendien moet duidelijk zijn aan welke regels de bedrijven moeten voldoen om het keurmerk te krijgen en welke externe onafhankelijke organisatie deze controleert', aldus de minister.

Laconieke houding

De gedragscode moet zorgen voor een cultuuromslag bij bedrijven en organisaties in de mestketen. De laconieke houding van 'fraude mag' moet veranderen in een veroordelend 'fraude is fout'. Doel is de stroom zwarte mest volledig op te laten drogen bij de producerende veehouders, de transporteurs en verwerkers en de afnemende akkerbouwers, zegt Van Dongen.

'Een gedragscode klinkt heel basaal, maar de bestrijding van mestfraude begint echt op je eigen erf. Als je mest afzet of laat komen, dan moet je aan die partijen eisen kunnen stellen over de manier waarop ze werken. Ook dat hoort bij het nemen van verantwoordelijkheid. In de vernieuwde mestketen moet het de gewoonte worden dat we elkaar daarop gaan aanspreken.'

Gedegen certificering

De gedragscode moet uitgroeien naar een gedegen certificering voor bedrijven in de mestketen. Op termijn kunnen ketenpartijen alleen nog zakendoen met partijen die dat keurmerk dragen.

De maatregelen die nu zijn aangekondigd, zullen in eerste instantie meer kosten met zich meebrengen, verwacht Van Dongen. 'Nu worden innovaties in de mestverwerking vaak geremd door de oneerlijke concurrentie van fraudeurs, waardoor mest weglekt uit de keten. Die weg wordt nu afgesneden. Die nieuwe verwerkingsmethodes krijgen nu de kans zich te ontwikkelen en daardoor worden ze vanzelf goedkoper.'

Aanvullende maatregelen

Naast het plan van aanpak van de sector kondigde Schouten aanvullende maatregelen vanuit de overheid aan. De overheid zal met een aantal aanvullende maatregelen komen. Zo wordt er ingezet op meer gericht toezicht en handhaving in gebieden waar mestfraude vaker voorkomt. Hiervoor zal intensief worden samengewerkt met provincies, gemeenten, waterschappen en omgevingsdiensten.

Als er fraude wordt geconstateerd, is in veel gevallen veel personele inzet nodig om daadwerkelijk tot vervolging over te kunnen gaan. Daarom wordt met alle betrokken partijen, waaronder het Openbaar Ministerie, bekeken of hiervoor een taskforce kan worden opgezet.

App

Voor de controle van de mesttransporten rekent het ministerie op verdergaande digitalisering. Op termijn moeten mesttransporten realtime via een app worden doorgegeven. Nu is dat binnen dertig dagen. De mogelijkheden voor het in eigen voordeel aanpassen van de administratie worden hierdoor beperkt.

Het ministerie onderzoekt ook de mogelijkheden om de financiële gevolgen voor fraudeurs te vergroten. Hierbij kan het gaan om het intrekken of terugbetalen van subsidies. Provincie Noord-Brabant wil ook vergunningen kunnen intrekken van frauderende bedrijven.