'Leegstand platteland groter dan van kantoren en winkels'

Dat stelt de NVM-vakgroep Agrarisch & Landelijk Vastgoed (NVM A&LV) in haar notitie 'Samen naar een vitaal buitengebied, mogelijkheden voor vrijkomende agrarische bebouwing'. In deze studie schetst de NVM 'duurzame opties voor een vitale toekomst van het Nederlandse buitengebied'.

'Sloop is voor die bebouwing de meest logische optie', zegt Ard Klijsen, voorzitter NVM A&LV. 'De oppervlakte die daarmee vrijkomt, kan bijvoorbeeld middels de ruimte-voor-ruimteregeling worden ingezet voor nieuwbouw in de woningmarkt.'

'Gezien de toenemende tekorten op de huidige woningmarkt en het achterblijven van de nieuwbouwopgave vind ik dat een verstandige oplossing. De andere 50 procent van de vrijkomende agrarische bebouwing (VAB) kan echter worden herbestemd tot woonruimte of voor ander, al dan niet agrarisch, hergebruik', aldus Klijsen.

Omvangrijk

De leegstand op het platteland is volgens de NVM enorm. De inschatting is dat momenteel zo'n 11 miljoen vierkante meter agrarische bebouwing leegstaat. Er komt naar schatting tot 2030 nog eens circa 40 miljoen vierkante meter agrarische bebouwing vrij. Totaal dus zo'n 51 miljoen vierkante meter. 'Daarmee is de leegstand in het buitengebied groter dan de leegstand in de Nederlandse kantoren- en winkelmarkt', aldus Klijsen

Klijsen: 'In Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel is de leegstand op het platteland het meest omvangrijk. Beleidsmaatregelen in die provincies zullen de leegstand sneller doen toenemen. Zo is Noord-Brabant in hoog tempo op weg naar een duurzame veehouderij. Ook in Gelderland zijn er vergelijkbare maatregelen genomen, zoals de aangekondigde groeistop voor geitenhouderijen.'

Multifunctionele landbouw

De markt van agrarisch en landelijk vastgoed maakt volgens de NVM ingrijpende veranderingen door. Klijsen: 'In het buitengebied neemt het aantal klassieke agrarische ondernemers af en ontstaan vormen van multifunctionele landbouw. Daarnaast komen steeds meer burgers op het platteland wonen en starten niet-agrarische ondernemers nieuwe activiteiten', vervolgt Klijsen.

'We zien ook dat veehouderijen bedrijfsactiviteiten staken, waardoor veel stallen leeg komen te staan. Die gebouwen voldoen niet aan de huidige eisen op het gebied van milieu, dierenwelzijn en bevatten vaak asbest, dat uiterlijk in 2024 verwijderd moet zijn.'

Maatschappelijke veranderingen

Vaak wordt vrijkomende agrarische bebouwing als een probleem van de eigenaar aangemerkt, constateert Klijsen. 'Het wordt gezien als een probleem dat de agrarisch ondernemer zelf maar moet oplossen. Dat is niet helemaal eerlijk. Maatschappelijke veranderingen kunnen soms snel plaatsvinden, waardoor een gebouw niet meer aan de huidige eisen voldoet.'

'Wij vragen ons af of dat een probleem van de eigenaar of van de maatschappij is. Het lijkt meer een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Om die reden hecht de NVM dan ook groot belang aan goede sloopregelingen en het fiscaal aantrekkelijk maken van sloop en herbestemmen. Dat helpt niet alleen de agrarische ondernemer, maar hiermee worden ook verloedering en (drugs)criminaliteit op het platteland voorkomen.'

Leren van elkaar

Met de notitie verwacht de NVM de wet- en regelgeving rondom vrijkomende agrarische bebouwing inzichtelijker te maken. Dat geldt ook voor de financiële consequenties van herbestemming. Klijsen: 'Het doel is om al de betrokken partijen - provincies, gemeenten, eigenaren, kopers en financiers - van elkaars successen te laten leren en daarmee het proces van herbestemming of sloop op het platteland te bevorderen. Het zou goed zijn als de VAB in de nieuwe Omgevingswet en de daarbij horende nationale omgevingsvisie, die vanaf 2021 in werking treedt, wordt opgenomen.'

Verder pleit de NVM voor het inzetten van aanpalende instrumenten om de transitie en verdere verduurzaming op het platteland mogelijk te maken. 'Vooral op het gebied van 'bio-based-economy', circulariteit, duurzame energie, asbestsanering en klimaatverandering kan nog veel worden bereikt', aldus Klijsen.

Voorzieningen

'Ook voorzieningen, zoals snel internet en recreatiemogelijkheden, zijn van belang voor de ontwikkeling van het buitengebied', verzekert Klijsen. 'Modulair en flexibel bouwen kan ook in de toekomst de VAB-problematiek voorkomen. Wanneer beleidsmakers van elkaar willen leren en al de relevante aspecten bij een nieuwe, alternatieve bestemming van VAB worden betrokken, gaat het Nederlandse platteland ongetwijfeld een stralende toekomst tegemoet.'