Deense aanpak mastitis is goed onderbouwd

Niels Nyengaard vertelde aan een gehoor van dierenartsen hoe hij en zijn collega's in Denemarken omgaan met mastitis bij melkkoeien. Nyengaard is dierenarts in Lemvig, dat ligt in het westen van Jutland.

De melkveebedrijven in de praktijk van Nyengaard tellen gemiddeld 275 koeien. Die zijn met een gemiddelde productie van 12.000 kilo per lactatie hoogproductief. 'Het realiseren van een hoge productie per koe in combinatie met goed management vind ik erg interessant', zegt Nyengaard. 'Als dierenartsen werken we daarom nauw samen met voeradviseurs. Een paar keer per jaar zitten de voeradviseur en ik bij de melkveehouder aan tafel.'

Ziekten

Ziekten die je in de Deense rundveehouderij niet meer tegenkomt zijn rundertuberculose, leukose, IBR, BVD en BSE. Ziekteverwekkers die nog wel een rol spelen en veel aandacht krijgen zijn Streptococcus agalactiae, Salmonella Dublin, Neospora en Mycoplasma Bovis.

In Denemarken hanteert de overheid een strikt beleid voor het gebruik van antibiotica in de veehouderij. Diverse middelen zijn inmiddels verdwenen. Onder meer Enrofloxacine in 2004 en Cefalosporines in 2014. 'Als dierenartsen dachten we iedere keer bij het verdwijnen van een middel dat het aantal zieke dieren de pan uit zou rijzen. Het gebeurde niet.'

Laag antibioticagebruik

Vergeleken met andere landen is het antibioticagebruik in de Deense melkveehouderij laag volgens Nyengaard; ongeveer twee derde van het gebruik in Nederland. Zo'n 50 tot 70 procent van de in de Deense melkveehouderij voorgeschreven antibiotica heeft te maken met uiergezondheid.

Deense dierenartsen mogen medicijnen niet zelf leveren. Veehouders kunnen de voorgeschreven geneesmiddelen afnemen van een veehouderij-apotheek. 'Dit betekent dat we ons inkomen niet deels kunnen verdienen met een marge op de geneesmiddelenverkoop zoals in Nederland. Daarom brengen we met 200 euro per uur een hoger uurtarief in rekening.'

Het werk van Deense dierenartsen is de afgelopen tien jaar flink veranderd. 'Vroeger lag de nadruk vooral op het beter maken van zieke dieren. Nu zijn we meer dan 70 procent van onze tijd bezig met preventie; het adviseren van melkveehouders over het verbeteren van de diergezondheid.'

Israëlische manier van werken

De dierenartsen in Nyengaards praktijk zijn fan van de Israëlische manier van werken aan verbetering van de resultaten. Het vastleggen en benutten van een groot aantal data van alle koeien speelt daar een grote rol, samen met een intensieve veterinaire begeleiding. Deze aanpak proberen Nyengaard en zijn collega's ook. Tijdens bedrijfsbezoeken besteden ze veel tijd aan het beoordelen en ook vastleggen van data als conditiescores, witvuilen, celgetallen, mestscores en klauwscores.

Nyengaard probeert zijn klanten ook te bezoeken als er gemolken wordt. 'Het is van belang om als dierenarts in beeld te hebben of er gewerkt wordt op grond van een goede hygiënestandaard en volgens protocollen. Op de meeste bedrijven wordt gewerkt met personeel, en zijn de melkers vaak uit het buitenland afkomstig. We willen graag weten hoe ze melken, want problemen met de uiergezondheid ontstaan vaak in de melkstal.'

Geen breed werkende middelen

Bij de grotere bedrijven mogen melkveehouders in Denemarken zelf antibioticabehandelingen tegen mastitis uitvoeren mits elke week of eens per twee weken de dierenarts op het bedrijf komt. Wel zijn ze verplicht om bij te houden wat ze doen. Het insturen van een melkmonster voor onderzoek naar welke mastitisverwekker in het spel is, behoort tot het protocol. Het gebruik van breed werkende antibiotica mag niet, tenzij uit onderzoek van melkmonsters naar voren komt dat er sprake is van E.coli of klebsiella.

Deense dierenartsen en melkveehouders zijn door deze werkwijze sterk gefocust op het identificeren van de mastitisverwekker, in combinatie met een gerichte behandeling. De kliniek van Nyengaard onderzoekt bijvoorbeeld 20 tot 50 melkmonsters per dag. Zeventig procent daarvan komt van droog te zetten koeien. Melkveehouders ontvangen via een sms nog dezelfde dag de uitslag en kunnen daar zonodig de behandeling op aanpassen.

Veel data nodig

Nyengaard benadrukt dat beschikken over veel data nodig is om goed te kunnen beslissen over het behandelen van een koe met mastitis. 'Daarbij gaat het ook om de keuze om niet te behandelen. Bijvoorbeeld bij resistente Staphylococcus aureus. Runderen met deze vorm van mastitis kun je beter afvoeren. De kiem geneest slecht en je riskeert besmetting van andere koeien. Overigens is het percentage resistente kiemen niet meer dan 3 procent. Bij E. coli is behandeling afhankelijk van bacteriegroei in kweekschaal. Bij minder dan tien kolonies behandelen we niet.'

'Wanneer in Denemarken besloten wordt om mastitis te behandelen, wordt het in bijna alle gevallen systemisch behandeld, met penicilline in de uier en in 95 procent van de gevallen ook met een pijnstiller', zegt Nyengaard.

'Onze stelregel is wel dat we koeien die echt ziek zijn van mastitis altijd behandelen. Dierenwelzijn is in Denemarken heel belangrijk. Het goed benutten van data helpt bij het voorkomen van behandelingen met een slecht resultaat. We doen ook ons best om melkveehouders af te laten zien van onnodige behandelingen. We hebben veel data nodig om onze argumenten goed te kunnen onderbouwen.'

• Klik hier voor meer informatie