Wateroverlast De Harken samen aangepakt

Anderhalve hectare van de maatschap Tondeur in Makkinga is aangemerkt als bergingsgebied. Met overvloedige regenval kan het laaggelegen weiland als extra wateropvang dienen. Berekend is dat het gebied gemiddeld eens in de twee of drie jaar blank komt te staan.

'Je ontlast het eigen bedrijf, die van de collega's in de omgeving en uiteindelijk het hele gebied De Harken', zegt melkveehouder Jan Tondeur. 'Gelukkig blijft de grond voor ons bedrijf wel meetellen. Met extra drainage wordt het er in ieder geval niet slechter op. Wij houden het water zo in noodsituaties vast, andere boeren hebben grond ingeleverd voor nieuwe sloten. Het is een kwestie van geven en nemen.'

Toekomstgericht

De extra wateropvang is een van de maatregelen uit het watergebiedsplan voor een duurzaam en toekomstgerichte inrichting van De Harken. Het gebied telt zo'n 1.800 hectare en ligt grofweg tussen Elsloo en Makkinga. Het betreft een voormalige overloop van de rivieren Tjonger en Linde. Kenmerkend zijn de verschillende hoogtes.

Tondeur melkt samen met zijn zoon 124 koeien op 72 hectare in De Harken. Op zich vruchtbare grond, maar met regenval is er een probleem. Het overtollige water kan niet tot nauwelijks weg komen. 'Dat moet via de sloten over de zandrug heen richting de Tjonger, maar dat functioneerde niet.'

Cultuuromslag

Wetterskip Fryslân erkent de problematiek en wilde die eerst zelfstandig aanpakken. 'De landbouworganisatie heeft toen ingegrepen', vertelt Tondeur. 'De oproep was om met de omgeving samen te werken. Dat is gebeurd. Voor het waterschap is dat een cultuuromslag geweest. Het is niet gewend om op deze manier met belanghebbenden om tafel te gaan zitten. Hoewel het wennen was, hebben we plezierig samengewerkt.'

Het proces heeft uiteindelijk drie jaar geduurd. 'Voordeel voor het Wetterskip is dat er nu geen zienswijzen ingediend zijn. Van juridische kosten en vertraging is geen sprake.'

Moerasbox

Het plan omvat een heel pakket aan maatregelen. Naast verbreding en omleggen van sloten zijn er nieuwe stuwen, duikers en dammen geplaatst. Ook wordt elzenbos Kloosterhoeve als waterbuffer ingebracht. 'Staatsbosbeheer wilde hier al een moerasbos van maken. Nu zijn er dijkjes omheen gelegd. Onze 1,5 hectare grenst eraan. Als de noodopvang vol is, kan het water met een kleppensysteem daarnaartoe worden gebracht.'

Met de maatregelen kan in totaal 42.000 kuub water worden opgevangen.

Interviewen

De aanpak begon met het interviewen van betrokken agrariërs om de knelpunten te bepalen. 'Voor ons is een betere waterafvoer altijd het uitgangspunt geweest. Als er 100 millimeter regen op een dag valt, staat alles blank. Dat toont meteen de noodzaak aan. Eersteklas land is het niet en zal het ook niet worden. Uiteindelijk willen we dat de situatie werkbaarder wordt.'

Aanvankelijk is begonnen met de westkant van De Harken. Gaandeweg is ook de waterafvoer van het Drents-Friese Wold meegenomen. 'Het gebied rond Langedijke heeft een grote apk-beurt gekregen.' Ook kreeg de Tjonger een meander terug.

Voldaan gevoel

Tondeur kijkt met een voldaan gevoel terug op de afgelopen jaren. 'De saamhorigheid in het gebied is verbeterd. Ook het directe contact met het waterschap is een enorm pluspunt. We hebben zelfs een 'Hekkel-app-groep' waarin ook de rayonbeheerder zit, die ons van alle hekkelactualiteiten op de hoogte houdt.' Het peilbeheer doet Wetterskip Fryslân, maar de waterberging vindt in samenspraak plaats.

Niet alle beoogde maatregelen hebben het overigens gehaald. Aanleg van glooiende boerenoevers bleek voor de veehouders slecht uit te pakken, vanwege plaatsingsruimte van mest. Ook de kavelruilsessies hebben niets opgeleverd. 'Bedrijven hebben hier grote huiskavels. De noodzaak om te ruilen is er niet. Bovendien was er geen grondpot.'

Of het gebied nu op kan tegen clusterbuien moet nog blijken. 'Voorheen konden we in een jaar maximaal drie keer gras van het land halen. Koeien en pinken wilden op het sompige land maar slecht weiden. We hopen dat dit in de toekomst wel kan.'