Neppelenbroek ontwikkelt antwoord op extreem weer

Helemaal achter in de 60 hectare grote huiskavel van melkveehouders Nico en Guido Neppelenbroek in Zuidwolde is iets bijzonders gebeurd. Vlak voor een nieuwe waterschapsstuw in de Egge is een eigen aftakking gecreëerd. Via een ondergrondse bypass en vier aansluitputten wordt de drainage bediend. Water kan zo onafhankelijk van het waterschapspeil worden aangevoerd in tijden van droogte of even verderop weer afgevoerd als het erg nat is.

Dat watermanagement is nodig omdat het land van Neppelenbroek zowel zandbulten kent als laagten en leemlagen. Daardoor is hun gras- en maisland extra kwetsbaar voor neerslagschommelingen. 'Het betekent in de zomer beregenen en soms, zoals in mei 2014, dat het hier helemaal blank staat. Dat laatste wil ik niet meer meemaken', zegt Nico Neppelenbroek als hij het pas aangelegde watersysteem toont.

Ruilverkaveling

Het balletje ging aan het rollen toen toenmalig waterschap Reest en Wieden in het kader van de ruilverkaveling aankondigde ook de afvoer van de naastgelegen Egge te willen aanpassen. Om de natuurlijke doorstroming te herstellen zouden de dammen in de waterloop worden verwijderd. Met een dijk zou het aanpalende natuurgebied zonodig extra kunnen worden vernat en konden even benedenstrooms natuurlijke oevers worden aangelegd.

Dat maakte wel dat directe afvoer van drainwater op de Egge niet meer mogelijk was en de huiskavel van maatschap Neppelenbroek zo alleen maar kwetsbaarder dreigde te worden voor de grillen van de natuur.

Neppelenbroek sloeg aan het denken hoe hij de waterhuishouding ook in de nieuwe situatie op het bedrijf beter zou kunnen verbeteren. 'Ik gunde het de natuurbeheerders wel dat het er voor hen beter op wordt, als wij maar een systeem konden krijgen dat het voor ons ook regelbaar maakt.'

Eurekamoment

Zijn eurekamoment kwam toen de ondernemer in 2012 in Nieuwe Oogst las hoe boeren in Noord-Brabant dat oplossen; ze creëren hun eigen onafhankelijk bedrijfswatersysteem. Met dat voorbeeld en een zelfgemaakte maquette waarop de hoogteligging van de percelen goed was te zien, stapte Neppelenbroek naar het waterschap met het plan om peilgestuurde drainage toe te passen. 'De reacties waren positief. Het waterschap wilde ons graag steunen.'

Samen met hydroloog Everhard van Essen van adviesbureau Aequator werd een goed doorgerekend bedrijfswaterplan opgesteld, zodat er zekerheid kwam dat wat de twee broers wilden ook zou werken. Medewerker Thomas Noeverman en loonwerker Henri van Duren hielpen later met de uitvoering.

Regelbare stuw

Door water voor de regelbare stuw in te laten ontstaat voldoende druk om het drainagesysteem tijdens droogte te kunnen vullen. Vanuit iedere opvangput kan een aantal percelen apart van de juiste hoeveelheid water worden voorzien. Bij een neerslagoverschot functioneert het systeem als een normale afvoerdrain. 'De keuze was water omhoogbrengen of land omlaag. We hebben nu met het waterpeil voor de stuw ongeveer een meter om mee te spelen', licht Guido Neppelenbroek toe.

Dat het uiteindelijk toch nog vijf jaar duurde voordat het systeem er lag, vindt zijn broer wel verklaarbaar. 'Je weet vooraf niet waar je aan begint. Het was veel meer werk dan je denkt. Maar uiteindelijk gaat het zich wel terugverdienen. En we hebben gaandeweg nu ook aanpassingen kunnen doen.'

Voordelen

De oplossing die maatschap Neppelenbroek nu toepast, biedt een aantal concrete voordelen. Nico Neppelenbroek somt op: 'Niet alleen eerder het land op in het voorjaar en langer doorkunnen in het najaar, maar ook efficiënter kunnen bemesten en niet meer hoeven te beregenen.' Naast de kostenbesparingen die dat oplevert, verwachten de broers ook beter en smakelijker gras te kunnen oogsten.

Daarnaast biedt het systeem voordelen voor andere partijen, zoals de ruimte die er is om natuur te vernatten en de mogelijkheid om de loop van de Egge natuurlijker te maken. 'We hebben iets bedacht waar iedereen van kan profiteren. Zo kunnen ze zonder ons te hinderen zelfs nog meer vernatten dan oorspronkelijk de bedoeling was.'

Deltaplan Agrarisch Waterbeheer

Het project van maatschap Neppelenbroek is opgenomen in het programma van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer. Het waterschap en de provincie Drenthe leveren een financiële bijdrage, onder andere voor de externe kennis die wordt ingehuurd.

Omdat het een proef- en demonstratieproject betreft, wordt de ongeveer helft van de kosten vergoed uit subsidies. Toch denken de broers dat ze het ook zonder die steun hadden doorgezet. 'In dit soort situaties moet er gewoon wat gebeuren. En dit ligt er voor de komende dertig jaar. Wij zijn nu voorbereid op extreme omstandigheden.'