Na tien jaar BVD-vrij opnieuw schadelijke problemen

In het Utrechts Doorn melkt de familie Doornenbal ongeveer 80 dieren. De koeien krijgen gedurende het jaar weidegang, waarbij ook het jongvee buiten komt. De melkproductie ligt rond de 30 liter gemiddeld per dag met een vet- en eiwitgehalte van 4,25 procent en 3,50 procent.

Ongeveer tien jaar geleden nam Jan Doornenbal het bedrijf over en hij besloot om BVD-vrij te worden. Gedurende de afgelopen jaren behield Doornenbal de BVD-vrij-status door twee keer per jaar bij vijf stuks jongvee bloed te laten onderzoeken op afweerstoffen, het zogenoemde jongveevenster.

Het bedrijf is gesloten. Er worden dus geen dieren, ook geen stier, aangekocht. Jan Doornenbal insemineert zelf zijn koeien. Dierenarts Harm Stokman van dierenartsenpraktijk Krommerijnstreek komt iedere vier weken voor bedrijfsbegeleiding op het bedrijf.

In 2015 renoveerde Doornenbal de ligboxenstal en is er een behoorlijk stuk bij het oorspronkelijke gedeelte aangebouwd. Hierdoor is het nu mogelijk om al het hoogdrachtige jongvee, droge koeien en melkgevende dieren onder één dak te huisvesten.

Voor de verbouwing, in april 2015, liet de melkveehouder nog het jongveevenster op BVD uitvoeren. Daarbij werden geen BVD-afweerstoffen gevonden.

Het liep niet lekker

Tijdens de bouwwerkzaamheden liep het niet lekker op het bedrijf. Er waren veel gevallen van uierontsteking, afgekalfde dieren bleven aan de nageboorte staan en vaarzen kalfden als 3- of 2-speen af. Dierenarts Stokman kwam soms wel drie keer in de week medicijnen brengen.

Dit was ook te zien in de dierdagdosering die in die periode steeg van ongeveer 2,5 naar 7. Daarnaast was de melkgiftdaling van de koppel onrustbarend. Deze liep van een BSK van 42 terug naar 37.
Bij de nuchtere kalveren was er meer diarree dan normaal. Er moesten zelfs een aantal zwakke kalveren worden geëuthanaseerd.

In het begin rekende Doornenbal de problemen toe aan de verbouwing. Een periode waarin het op veel bedrijven vaak minder loopt, doordat er veel onrust en onregelmatigheid is voor zowel koeien als veehouder.

Toch begonnen de problemen in de stal te knagen aan het zelfvertrouwen van Jan Doornenbal. 'Deed ik alles wel goed? Dit gevoel werd versterkt door ongevraagde adviezen die ik kreeg buiten die van de dierenarts om', vertelt Doornenbal.
'Zo zeiden adviseurs dat ik de kalveren meer melk moest geven, omdat ze niet genoeg groeiden, terwijl we niet anders deden dan vroeger.' De problemen waren van grote invloed op de dagelijkse gang van zaken.

Signaal BVD-status

In de herfst van 2014 kwam er een signaal dat er iets met de BVD-status aan de hand was: bij het jongveevenster van oktober werden bij vijf dieren afweerstoffen gevonden. Dit betekent dat de dieren in aanraking zijn gekomen met BVD-virus.

Bij het hierna noodzakelijke cohortonderzoek, waarbij bloedonderzoek op BVD-virus wordt gedaan bij alle dieren in de leeftijd tussen de 1 en 16 maand - dit waren er 40 - werd desondanks geen BVD-virus aangetoond.
Toch adviseerde Stokman om de koppel te gaan vaccineren met een BVD-vaccin. 'De problemen op het bedrijf en het positieve jongveevenster wees naar mijn idee richting een BVD-infectie', aldus de dierenarts. 'Dit ondanks het feit dat er geen virus was gevonden bij het jongvee.'

In april 2015 werden wederom afweerstoffen bij het jongvee gevonden. Bij het onderzoek van het jongvee op BVD-virus werden nu wel zes BVD-dragerdieren gevonden.
Doornenbal twijfelde een poosje vanwege de kosten, maar in oktober 2015 besloot hij de gehele koppel te vaccineren. Melkveehouder en dierenarts kozen voor het BVD-vaccin waarbij een dier maar één keer in de twaalf maanden gevaccineerd hoeft te worden. 'Dit scheelt arbeid en onrust bij het vee. Daarnaast zijn dieren al drie weken na vaccinatie beschermd.'

In de koppel waren de problemen in de afgelopen zes maanden langzaam verdwenen. Door de vaccinatie was de spreiding van het BVD-virus klaarblijkelijk gestopt.
Eigenlijk durft Jan Doornenbal het niet uit te rekenen, maar bovenstaande uitbraak heeft het bedrijf veel geld gekost. Op basis van de afgevoerde koeien, sterfte onder de kalveren, behandelingen voor mastitis en baarmoederontsteking, de verminderde vruchtbaarheid en slechte melkproductie zou een grove schatting toch op minimaal 50.000 euro uitkomen.

Over de manier waarop het BVD-virus op het bedrijf is gekomen tasten dierenarts en melkveehouder nog in het duister. In de regio speelden op meer bedrijven BVD-problemen. Dus zou het via de lucht binnen zijn gekomen? Ook lopen er veel reeën in de buurt, mogelijk hebben die een rol gespeeld in de verspreiding.

Landelijk programma

In ieder geval zou Doornenbal blij zijn als er een landelijk programma komt. 'Dit zou de infectiedruk in Nederland sterk omlaag brengen. Ik realiseer me wel dat het vee dan op termijn gevoeliger wordt. Dat hebben we op ons eigen bedrijf namelijk ook gezien na tien jaar BVD vrij te zijn geweest', stelt hij.

'Mijn advies voor collega-veehouders is dan ook om als veehouder vrij te worden van BVD en dit te blijven controleren door bloedonderzoek te doen op BVD-virus bij de jonge dieren. Hiernaast is het belangrijk om je bedrijf te beschermen door de koppel te vaccineren, dit geeft de meeste garanties voor de toekomst.'

'BVD-vrije veestapel is kwetsbaar voor virus'

'BVD is een ziekte die veel schade kan veroorzaken. Het BVD-virus is verraderlijk en kan ongemerkt je bedrijf binnensluipen', zegt Ruben Tolboom, technical service manager bij Boehringer Ingelheim. 'Het is positief dat melkveehouders werken aan het verwerven van de BVD-vrij status. Vrij blijven van BVD blijkt echter lastiger dan vrij worden. Bovendien kan het BVD-virus na besmetting van een bedrijf dat jaren vrij was, grote problemen veroorzaken omdat er binnen de veestapel geen weerstand tegen het virus meer aanwezig is. Ook voor BVD-vrije bedrijven is vaccineren tegen de ziekte daarom interessant. Je beschermt daarmee je veestapel en verkleint de gevolgen van insleep van het veldvirus.'

• Voor meer informatie: www.boehringer-ingelheim.nl