Robuust en natuurinclusief boeren

Van het gebruik van vaste mest tot natuurlijke plaagbestrijding en van akker- of weidevogelbeheer tot het planten van bomen als onderdeel van agroforestry (agrobosbouw), natuurinclusieve landbouw kent veel verschijningsvormen. De kern is voedselproductie combineren met aandacht voor flora en fauna.

Sommige initiatieven verenigen meerdere natuurdoelen, zoals bloemrijke akkerranden. 'Ze verfraaien het landschap, zijn voeding voor bijen, versterken de recreatiewaarde en helpen bij zowel plaagbestrijding als het terugwinnen van nutriënten, voordat ze in het oppervlaktewater kunnen verdwijnen', schetst Wico Dieleman, ZLTO-projectleider Omgeving.

Definitie

Tegelijkertijd ontbreekt een heldere definitie van wat natuurinclusief boeren wel en niet is. Voorzitter Alex Datema van BoerenNatuur.nl wil voorkomen dat er een 'nieuw containerbegrip ontstaat, waar iedereen zijn eigen interpretatie aan geeft'.

Volgens Datema is natuurinclusief een systeembenadering, waarbij een boer in al zijn bedrijfsbeslissingen rekening houdt met de natuur op en rond zijn bedrijf. 'Extra inspanningen van overheid, sector en keten zijn nodig', concludeerde hij in februari al, want 'deze transitie komt niet vanzelf tot stand'.

Kracht van natuur

Voor Verhulst is de essentie van natuurinclusief 'de kracht van de natuur benutten op je bedrijf'. Goede en slechte voorbeelden ziet de biologisch melkveehouder in de praktijk.

Verhulst is niet te spreken over het Foqus planet-programma van FrieslandCampina. De zuivelcoöperatie trekt daarin samen met het Wereld Natuur Fonds en de Rabobank op om 'de biodiversiteit op melkveebedrijven te verbeteren'.

Melkgeld

'Maar dat gebeurt door de herverdeling van melkgeld en niet vanuit de bedrijfsmiddelen van FrieslandCampina. Boeren die veel natuurmaatregelen nemen, doen dat ook voor andere melkveehouders. En FrieslandCampina strijkt met de eer', schetst de melkveehouder. 'Zo werkt het niet.'

Positief is Verhulst over de twaalf noordelijke melkveehouders, verenigd in het Boerengilde, die gezamenlijk weidezuivel op de markt brengen. Per verkocht product gaat 2 cent naar het agrarisch natuurbeheer dat deze boeren uitvoeren. Deze zuivel staat onder meer bij Jumbo en PLUS supermarkten in de schappen. 'Het is duidelijk een product met meerwaarde en meer verdiensten.'

Verdienmodellen

ZLTO wil, na een eerste verkenningsronde, kansrijke verdienmodellen uitwerken. De huidige inspanningen, zoals agrarisch natuurbeheer, zijn namelijk afhankelijk van subsidiestromen. 'Je bent dus als boer aangewezen op andere partijen', zegt de voorzitter van de ZLTO-klankbordgroep Natuur en Landschap.

'Je weet nooit hoelang subsidies blijven bestaan, dus moeten we op zoek naar bronnen van inkomsten. We beseffen dat dit een heel lastige opgave is.'

Samenwerking

In de eerste verkenning is samenwerking een speerpunt. 'Wil je een plek in de supermarkt verwerven en wil je maatschappelijk draagvlak creëren, dan zullen we dat in de keten moeten regelen. Doen banken of de industrie niet mee, dan zouden verenigde boeren stappen kunnen zetten', denkt Verhulst.

'Hoe je het ook wendt of keert, de boer is en blijft de eerste schakel in de keten en zijn inspanningen moeten betaald worden.'

Toekomstperspectief

In de verkenning staat een toekomstperspectief, waarbij de focus op plantaardige voedselproductie ligt. De veehouderij zou vooral ten dienste moeten staan aan die plantaardige productie.

'Ik zie dat mondiaal als een noodzaak voor de komende decennia, waarin we een in alle opzichten gezond voedselpakket willen produceren voor een groeiende wereldbevolking.'

Grondgebonden

De voorzitter van de ZLTO-klankbordgroep Natuur en Landschap ziet oplossingen in meer grondgebonden veehouderijen met bijvoorbeeld vruchtdragende bomen op weilanden en akkers. De oogst kan vervolgens lokaal worden afgezet en met de bomen kan extra CO2 in de bodem worden vastgelegd.

De route van verdere schaalvergroting in de gangbare sector, terwijl de kostprijs hoog blijft, is volgens Verhulst een doodlopende weg.