Aanpak wormen bij schapen moet anders

'Resistentie is een toenemend probleem waar GD zich al jaren zorgen over maakt', stelt Piet Vellema, sectormanager en dierenarts kleine herkauwers bij de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD).

'Van de vier groepen beschikbare middelen kwam tot voor kort resistentie voor levamisol niet voor. Na geconstateerde resistenties in de andere drie groepen is resistentie van maagdarmwormen voor levamisole recent op meerdere bedrijven vastgesteld. Dit betekent dat er bedrijven zijn waar geen enkel middel meer werkt.'

Als geen enkel wormmiddel meer werkt moet een schapenhouder zijn houderij volgens Vellema zo aanpassen dat hij zonder middelen schapen kan houden. 'Dit begint met kennis van zaken en het strikt toepassen van beweidingsmaatregelen. Daar zullen de aantallen dieren op moeten worden afgestemd', aldus Vellema.

Zorgelijke ontwikkeling

'De resistentieproblematiek in de schapenhouderij is een zorgelijke ontwikkeling. De wormaanpak moet anders', zegt ook voorzitter Jeljer Wynia van de vakgroep Schapenhouderij van LTO Nederland.

'Schapenhouders dienen zich ervan bewust te worden dat ze moeten werken met omweidingssystemen en dat ze meer mestonderzoek moeten doen. Ze moeten wormmiddelen goed afwisselen en de juiste dosering aanhouden, want dat gebeurt lang niet altijd.

'Onderdosering werkt resistentie in de hand. Ook dienen ze geen dieren aan te houden die vaker dan gemiddeld ontwormd moeten worden en ze fokrammen ook selecteren op wormgevoeligheid', adviseert Wynia.

Schapendierenarts

Wynia vindt het verder belangrijk dat er een zorgvuldigere begeleiding komt vanuit de dierenartsen. 'Een een-op-eenrelatie met een dierenarts zou een goede zaak zijn. Ook zou elke dierenartspraktijk een gespecialiseerde schapendierenarts moeten hebben.'

Reinard Everts, dierenarts bij Diergeneeskundig Centrum Zuid-Oost Drenthe en algemeen directeur van fokkerijorganisatie NSFO (Nederlandse Schapen- en Geitenfokkers Organisatie), vindt ook dat er iets moet gebeuren.

'In 2015 bleek op 50 tot 80 procent van de Nederlandse schapenbedrijven resistentie voor te komen tegen de meest gebruikte wormmiddelen, bleek uit onderzoek van de NSFO in samenwerking met de Faculteit Diergeneeskunde in Utrecht.'

Vier opties

Volgens Everts is het mogelijk om in Nederland schapen te houden zonder of met veel minder gebruik van wormmiddelen. Schapenhouders kunnen daarvoor kiezen uit vier opties, waarbij het grootste effect gehaald wordt wanneer de verschillende opties gecombineerd worden.

'De meest simpele methode is om minder dieren per hectare te houden. Bij bijvoorbeeld één schaap per hectare ben ik ervan overtuigd dat er geen óf een lichte worminfectie plaatsvindt. Helaas is deze bezetting voor veel schapenhouders in Nederland economisch niet haalbaar.'

De tweede methode om worminfecties te voorkomen is omweiden volgens een strak schema. Aangezien uitgescheiden wormeieren pas na twee tot drie weken infectieus worden, is het volgens de dierenarts veilig om schapen maximaal twee tot drie weken op één perceel te weiden.

'In dit tijdsbestek kunnen ze het perceel kaal vreten. Maar daarna dien je ze om te weiden en moet je het perceel twee en in de zomermaanden drie maanden niet begrazen. Want zo lang kunnen de larven overleven op grasland.' Hij erkent dat dit een flinke uitdaging is.

Cichorei

De derde methode die Everts aandraagt om worminfecties te voorkomen, is het gebruik van weidemengsels met cichorei. 'Cichorei vermindert de hoeveelheid wormeieren die door schapen en lammeren worden uitgescheiden. De dieren tonen ook minder klinische ziekteverschijnselen.'

De vierde methode die dierenarts noemt is het fokken op wormresistentie. Iets dat in Nieuw-Zeeland al lang wordt gedaan. 'Er zijn daar inmiddels schapenrassen die niet meer ontwormt hoeven te worden.'

In Nederland wordt deze zomer een fokwaarde gepubliceerd voor Texelaars en Noord-Hollanders. Hoe hoger de fokwaarde, hoe beter het eigen afweersysteem van het dier een wormbesmetting kan bestrijden.

Ommezwaai

Everts kan zich voorstellen dat het voor sommige schapenhouders een flinke ommezwaai is om preventief om te gaan met de wormproblematiek. 'Maar genoemde methoden lijken ingewikkelder dan ze zijn. Voor het grootste effect kun je ze op je bedrijf combineren.

Er zullen volgens de dierenarts ongetwijfeld schapenhouders zijn die niet preventief willen werken en klakkeloos blijven ontwormen. 'Dat is een optie', zegt Everts. 'Maar dan weet je zeker dat je over tien jaar geen schapen meer kunt houden omdat de wormen op je bedrijf resistent zijn geworden.'