Eerste fase proef sleuventeelt in appel succes

De eerste fase van het experiment sleuventeelt in appel, dat sinds 2011 in Randwijk wordt uitgevoerd in het kader van het project 'Teelt de grond uit', is een succes. Sleuventeelt kan een alternatief zijn voor chemische grondontsmetting op zandgronden - vanaf 2015 is nog maar 40 procent van de huidige dosering metam-natrium voor grondontsmetting toegestaan. Daarnaast is het systeem interessant voor andere gronden met slechte afwatering of een slechte bodemstructuur.

'Het basisidee was om een teelt te ontwikkelen die losstaat van de ondergrond en die stikstofuitspoeling tegengaat', zegt Rien van der Maas, onderzoeker aan Wageningen University & Research en bedenker van het systeem. Hij is in zijn nopjes met de resultaten van het experiment tot nu toe.

Opbrengst

'Al in 2014 bleef de productie op niveau, terwijl een beurtjaar dreigde. Een goed teken. De laatste twee jaar zitten we boven de 60 ton opbrengst per hectare. Dat halen we komend jaar ook wel. De vraag is alleen: hoelang is de appelboom vitaal bij 10 of 15 procent wortelvolume ten opzichte van bomen uit de vollegrondsteelt? Dat moet de ko-mende jaren blijken. We komen op onbekend terrein.'

Naast de pilot in Proeftuin Randwijk zijn er sleuventeeltprojecten bij drie fruittelers: Fruitbedrijf Heijnen in het Limburgse Roggel en in de provincie Utrecht bij Van Os in Benschop en Van Rijn in Cothen.

Drogere voeten

Bij Van Os was de aanleiding om mee te doen aan het project 'te kunnen planten met drogere voeten', zoals Gert van Os het uitdrukt. Hij vormt, samen met twee broers, een maatschap met 30 hectare appels, peren, rode bessen, kersen en pruimen op twee locaties, Benschop en Papendrecht.

'De omstandigheden in de boomgaard in Benschop zijn matig tot slecht, met 80 procent afslibbare, zware grond, rivierklei. Mijn perceel is zo nat dat ik wel eens wilde kijken of we op een andere manier het water weg konden krijgen en zo kwam sleuventeelt in beeld', vertelt Van Os.

Vier sleuven

De teler bouwde in 2014 vier sleuven van 50 meter lengte en vulde die met eigen, zware grond, met in iedere sleuf vijftig bomen. In het tweede jaar gooide een computerfout roet in het eten.

'In het voorjaar werd de sleuf volgepompt en hebben de bomen drie dagen onder water gestaan. Ik had mijn eigen bomen verzopen. Daarmee waren we weer terug bij af. De les die ik leerde: de techniek eromheen moet 100 procent zijn, want één foutje en het is mis.'

Palen

Het project heeft de fruitteler weinig investering gekost – 'vooral arbeid' – en de nodige ervaring opgeleverd. Zoals ondersteunende palen: 'Die steek je normaliter diep in de grond. In de sleuf kan dat niet, zodat we een andere houten constructie hebben moeten maken.'

Over de resultaten kan Van Os nog niet veel zeggen. 'Na de opstartfase zie ik wel meer groeikracht, dikkere appels. Daar zit uiteindelijk wel een plus in, maar ik ben nog niet aan het rekenen geweest.'

Bijna verdubbeling

Gerekend heeft Van der Maas wel. In 2013 becijferde de onderzoeker diverse sleuventeelten in vergelijking met vollegrondsteelt op zandgrond. Waar de laatste uitkwam op 2.600 euro – inkomsten minus kosten, per hectare per jaar –, voorzagen sommige sleuventeeltscenario's in een toename van 23 procent tot zelfs bijna een verdubbeling. Eind 2017 volgt een tweede, nauwkeuriger calculatie.

Het systeem voldoet in ieder geval. 'De meeste kinderziekten zijn eruit. De productie ten opzichte van 2013 is gestegen en de vitaliteit is op peil gebleven. Maar of dit systeem in Nederland grote hoogten gaat bereiken, kan ik moeilijk zeggen. Percelen die nu slecht presteren - ik schat zo'n 10 tot 20 procent van het Nederlandse areaal - zullen die kant opgaan. Maar het zal niet het standaardsysteem worden.'

Lange termijn
Voor Van Os is de wankele aanvangsfase geenszins het signaal om het systeem aan de kant te zetten: 'Ik ga er nog zeker vijftien jaar mee door. Je moet op de lange termijn kijken.'