Veluwse boeren ergeren zich aan wildschade

'Kijk, de porseleinzwam. Die was er vorige week nog niet en nu zie je ze overal.' Een groep wandelaars luistert op een herfstige zaterdagmiddag in de Leuvenumse bossen aandachtig naar de uitleg van een gids. Over de porseleinzwam, over de monumentale douglasspar die hoog boven veel andere bomen uittorent en over het heldere water in de beek die door het landgoed stroomt.

De wandelaars zijn geïnteresseerd, maar willen ook wat weten over het wild. Ze maken immers een 'wildwandeling' en de kans om een edelhert, ree of wild zwijn te spotten, is groot op dit stukje Veluwe. 'Wie goed kijkt, ziet de sporen', zegt de gids. En ja, er zijn paadjes tussen de bomen, gevormd door passerende edelherten, krab- en slaapplaatsen van reeën en omwoelde percelen bij de beek, veroorzaakt door badende wilde zwijnen.

Afrasteringen

De percelen grasland tussen het bos zijn voorzien van afrasteringen. Het wild laat zich deze middag niet zien. De wandelaars malen er niet om: ze hebben genoeg gezien en beleefd. Het hert en het zwijn komen ze na afloop van de wandeling op een andere manier tegen: op een bord. Het naburige restaurant is namelijk de bedenker van de wildwandelingen, inclusief wilddiner na afloop. Het initiatief slaat aan, er komen veel mensen op af. In de burltijd van het hert al helemaal. Dan staan de auto's dik geparkeerd langs de wegen van het landgoed.

Voor de vijf pachters die boeren op landgoed Leuvenum is het wild geen bezienswaardigheid. Integendeel, ze zien de dieren vaker dan hun lief is. De edelherten, wilde zwijnen en steeds vaker voorkomende dassen zijn verantwoordelijk voor een aanzienlijke schade. Het gaat om duizenden, soms tienduizenden euro's. Vooral de laatste jaren.

Explosieve stijging

'In de jaren tachtig was alles hier nog uitgerasterd', weet melkveehouder Jaap Mouw. Daarna verdwenen de rasters en kreeg het edelhert een groot gebied op de Veluwe tot zijn beschikking. Tot 2002 was de hertenstand redelijk stabiel. Daarna ging de stand langzaam omhoog om na 2010 explosief te stijgen. Volgens Mouw telt het gebied nu rond de 680 edelherten.

'Als je naar het hele gebied kijkt en naar het aantal dieren, dan is de stand misschien niet zo hoog. Probleem is dat de dieren grazen op boerenland. En dan bij voorkeur niet op beheersland, maar daar waar ze het snelst zoveel mogelijk goed gras kunnen vreten. Op ons landgoed dus. En ook op Staverden.'

Maispercelen

Naast grasland bezoeken de herten maispercelen. 'Ze springen over of door de afrasteringen die bij maispercelen wel 1,80 meter hoog zijn en uit vijf of zes draden bestaan of ze maken ze stuk', zegt collega-veehouder Sjaak Koning. 'Als je een koppel edelherten in de mais hebt gehad, dan ben je niet blij. Het wordt onmogelijk om hier nog mais te verbouwen.'

De herten bezorgen de pachters veel schade. Ze zijn er behoorlijk wat tijd mee kwijt. Melkveehouder Jan Hoegen gaat minimaal één keer per week al zijn percelen langs om de rasters te controleren. Daarnaast is hij bang voor de verspreiding van dierziekten. 'De dieren sjouwen van weiland naar weiland. Wat als er weer MKZ uitbreekt? En hoe zit het met salmonella? Ik heb ook elders geboerd. Nooit last van salmonella gehad. Hier wel. Ik acht het niet onmogelijk dat dat door de herten komt.'

Faunabeheerplan

Van hogerhand wordt de problematiek erkend. In het faunabeheerplan van provincie Gelderland is de gewenste hertenstand bepaald op 260 dieren. Dat betekent dat er dit jaar 419 herten geschoten moeten worden. Daar wringt de schoen. 'Dat gebeurt dus niet. Er was vorig jaar onderling gehakketak tussen de jagers en gedoe met beschikbare loodjes', zegt Koning.

'Ik heb het idee dat het nu allemaal wat beter loopt, maar ik heb er weinig vertrouwen in dat ze het afschot gaan halen. Ze willen gewoon de kool en de geit sparen. Aan de ene kant stellen ze vast dat er ruim vierhonderd herten moeten verdwijnen, maar aan de andere kant willen ze hier ook graag wild houden, omdat dat zo leuk is voor het publiek', stelt de veehouder.

'Het probleem is uit de hand gelopen en nu is de stand lastig terug te brengen', zegt Hoegen. De pachters vrezen dat het ook zo gaat met wilde zwijnen. 'Officieel is het hier uitgerasterd voor zwijnen en heerst de nulstand. Maar ze zitten er wel en er wordt niet veel aan gedaan.'

Aanrijdingen

Voorzitter Hans Dorenbosch van WBE Veluwe Noordwest kent de zorgen van de boeren. 'We spreken elkaar met enige regelmaat.' Hij weet dat het wild niet alleen voor overlast bij de boeren zorgt, ook zijn er in het leefgebied waar de WBE haar werk doet dit jaar al zo'n zeventig aanrijdingen met herten en zwijnen geweest.

Volgens Dorenbosch is het niet zo gemakkelijk om de hertenstand te reguleren. 'De jagers doen hun best, maar ik zeg wel eens: we jagen met een hand vast op de rug. We hebben te maken met allerlei regels en moeten rekening houden met het maatschappelijk draagvlak.'

Voedselaanbod

De WBE-voorzitter denkt dat er iets gedaan moet worden aan het voedselaanbod van de herten. 'Ze komen af op goed gras en mais. Hun leefgebied is in de loop der jaren verschraald, de terreinbeherende organisaties hebben de bestaande wildweides en -akkers onder invloed van ander beleid verwaarloosd. Daar moet weer in worden geïnvesteerd. Dan kun je de druk op het boerenland verlichten.'

Ook stelt Dorenbosch dat het goed zou zijn als er een betere schaderegeling voor de boeren zou komen. 'De maatschappij wil graag wild op de Veluwe zien. Waarom geef je de boeren die daar bovenmatig last van hebben dan geen vaste vergoeding, naast de schadevergoeding?'

Ergernis

Daar zijn de boeren op Leuvenum ook voor. Sterker nog, zo'n vergoeding was er tot 2012. Nu betaalt het Faunafonds wel de schade, maar is het te weinig en is er voortdurend ergernis over taxaties, behandelbedragen en eigen risico. 'Het is een heel groot probleem in een heel klein gebiedje', zegt Koning. 'Een betere vergoeding hoeft helemaal niet zo veel te kosten.'

• Lees meer hierover deze zaterdag in Nieuwe Oogst