Bypass zorgt nu al voor nadelen fruitteeltbedrijf

Direct aan de voet van de hoge dijk langs de Waal tussen Ophemert en Varik ligt het fruitteeltbedrijf van Wildemans. Het is 18 hectare groot en ligt als een groot blok achter de gerestaureerde boerderij waar de familie woont. 'Mijn vrouw Irma en ik vormen de vierde generatie Wildemans, die hier een bedrijf heeft', zegt Otto Wildemans. 'Vroeger was het een gemengd bedrijf, ik weet nog dat er melkvee was. Maar mijn vader heeft de keuze voor fruitteelt gemaakt.'

Momenteel teelt de familie appels en peren. Een derde van de oogst verkoopt ze rechtstreeks uit huis, een derde bestaat uit celverkoop en een derde bestaat uit conceptrassen. Dat wil zeggen dat deze appels en peren via een vast afzetkanaal worden verkocht.

Kanzi

Wildemans teelt Elstar, Conference, Jonagold maar vooral Kanzi. 'Dat is een appel met een gebruiksaanwijzing, maar wel een ras die goed in de markt ligt. Wij kunnen hier een goede Kanzi telen, omdat we hier zulke goede grond hebben.'

Als het aan Wildemans en aan zijn opvolger Dylan (23) ligt, hoopt hij nog lang te kunnen profiteren van de goede fruitteeltgrond, zo dicht langs de rivier. Maar die zekerheid heeft hij sinds een paar jaar niet meer. Want sinds 2014 wordt er gesproken over een hoogwatergeul, een soort bypass die wordt aangelegd tussen Varik en Heesselt.

Pieken in waterafvoer

Onderzoekers van KNMI en Deltares verwachten namelijk in 2050 pieken in de waterafvoer via de Rijn, waarbij elke seconde tot wel 17.000 kuub water ons land binnenkomt. In 2100 kunnen die pieken oplopen tot 18.000 kuub water per seconde. Dat is 2.000 kuub water per seconde meer dan waar tot nu toe mee is gerekend. Ongeveer twee derde van dit water gaat door de Waal.

Bij Heesselt maakt de Waal een scherpe bocht en is de rivier smaller dan op andere plekken. Daardoor stroomt de rivier er slechter door en stuwen bij hoge rivierafvoeren de waterstanden op. Om dat extra water te verwerken kunnen de dijken langs de Waal worden verhoogd. Maar dat kan dus ook door de rivier meer ruimte te geven, bijvoorbeeld door dijken verder uit elkaar te leggen, uiterwaarden te verlagen of een hoogwatergeul of bypass aan te leggen.

Meekoppelkansen

Die laatste optie was de afgelopen jaren nadrukkelijk in beeld. Er zijn inmiddels al meerdere varianten geschetst hoe zo'n bypass eruit zou kunnen zien. 'Overheden denken dat een bypass mogelijkheden biedt om ook andere doelen te realiseren zoals natuur of recreatie. Meekoppelkansen heet dat', zegt Wildemans.

Maar voor de fruitteler betekent zo'n geul het einde van het bedrijf. In alle varianten ligt zijn bedrijf midden in de geul, net achter de inlaat van de bypass. 'We moeten hier weg als de hoogwatergeul er komt. In de bypass mag geen bebouwing of begroeiing aanwezig zijn, anders kan het water er niet voldoende doorheen stromen. Dat betekent dat mijn woning, de bedrijfsgebouwen en de boomgaard weg moeten.'

Veel weerstand

Wildemans is niet de enige. Tientallen boeren en burgers die hun huis of bedrijf midden in de geul hebben liggen moeten verkassen. Vandaar dat er in Varik en Heesselt al jaren veel weerstand is tegen de aanleg van de hoogwatergeul, al is nog helemaal niet duidelijk of deze er echt komt.

'Je ervaart toch al de nadelen van de plannenmakerij. Een paar jaar geleden kreeg ik de mogelijkheid om grond te ruilen. Dat ging niet door omdat de andere partij zijn grond toch niet kwijt wilde omdat hij er op gokt dat zijn grond duurder wordt als de hoogwatergeul realiteit wordt.'

Kopzorgen

Ook onbewust is de ondernemer ermee bezig. 'Je denkt toch na waar je naartoe zou willen als je weg moet. In de buurt, verder weg? Vind je wel gelijkwaardige grond? Wie neem je in de arm als je straks moet onderhandelen? En in hoeverre gaan al die extra kopzorgen ten koste van je bedrijf?'

Investeren doet Wildemans wel. 'Zolang je plannen in het bestemmingsplan passen, kun je gewoon doorgaan met het ontwikkelen van je bedrijf. Mocht je toch worden uitgekocht, dan worden die investeringen vergoed.' Anders ligt het wanneer ondernemers investeringen willen doen waarvoor een wijziging van het het bestemmingsplan nodig is. Dat kan niet meer vanwege een Besluit algemene regels ruimtelijke ordening (Barro) die op het gebied ligt. Otto en Irma Wildemans moeten voorlopig leven met onzekerheid. Pas in 2018 wordt duidelijk of de hoogwatergeul er komt.

LTO Noord

'De aanleg van een hoogwatergeul bij Varik en Heesselt is nog lang geen gelopen race. Alles is nog mogelijk', zegt bestuurslid Adri van de Geijn van LTO Noord Neerijnen. 'In de MIRT-verkenning die voor het gebied in gang is gezet, staan nadrukkelijk een paar opties genoemd, waarbij de aanleg van een hoogwatergeul pas op de tweede plaats komt.'

De eerste optie is het verhogen van de dijken, ook wel de variant Spaargaren genoemd. Daarbij worden de bestaande dijken op deltahoogte gemaakt in combinatie met buitendijkse maatregelen. 'Deze variant biedt meekoppelkansen, maar er gaat geen hoogwaardige landbouwgrond verloren', zegt Van de Geijn. 'Ook kost dit plan veel minder.' Een tweede variant gaat uit van dijkversterking en verhoging in combinatie met een hoogwatergeul.

Gesprek

Op woensdag 9 november hebben Atelier Varik en leden van LTO Noord Neerijnen een gesprek over de varianten, de toekomst van het gebied en de rol van de land- en tuinbouw daarin.