'Agrarisch natuurbeheer minder vrijblijvend en beter belonen'

Dit betoogt professor Hens Runhaar, buitengewoon hoogleraar Beheer van biodiversiteit en agrarisch landschap aan Wageningen University & Research donderdag in zijn inaugurele rede.

Ook vindt hij dat het agrarisch natuurbeheer een gedeelde verantwoordelijkheid moet worden van boeren, overheden, maar ook van bedrijven in de agri-foodketens, banken en andere stakeholders.

Natuurinclusieve landbouw

Runhaar ging in op de vraag hoe er kan worden gestuurd op een verandering van de landbouw waarbij economie, ecologie, landschapsherstel en andere maatschappelijke waarden meer in balans zijn: 'natuurinclusieve' landbouw. Daarvoor moeten vele barrières worden geslecht. 'Zo zijn de voordelen van natuurvriendelijk boeren minder zichtbaar dan die van de conventionele landbouw. Niet alleen voor de boeren zelf, maar ook voor consumenten.'

Maar ook zijn er belangen die strijdig kunnen zijn met een verandering richting natuurinclusieve landbouw. Runhaar: 'Een overgang naar natuurbeheer binnen de landbouw vergt daarom andere vormen van samenwerking tussen boeren, wetenschappers en bedrijven, naast nieuwe prikkels om boeren te stimuleren om hun negatieve ecologische impact te minimaliseren en maximaal te profiteren van natuurlijke processen, zoals biologische plaagbestrijding.'

Uitdagingen

Runhaar onderzocht met collega's tien bestaande initiatieven. De resultaten zijn beperkt, vooral omdat deelname plaatsvindt op vrijwillige basis en de ecologische ambities laag zijn. Wellicht sorteren de nieuwe boerencollectieven in het stelsel van agrarisch natuurbeheer meer effect, meent Runhaar. Dan moet wel aan een viertal condities voldaan worden: de boeren moeten gemotiveerd zijn, hun deelname moet minder vrijblijvend zijn, zij moeten in staat worden gesteld om deel te nemen en hun natuurbeheer moet niet worden belemmerd door bijvoorbeeld wetgeving.

Daarnaast is de rol van de consument nog lang niet genoeg verkend. 'Het is interessant te onderzoeken hoe consumenten gestimuleerd kunnen worden om iets meer te betalen voor natuurvriendelijke producten, zoals weidevogel-kaas of melk, zegt prof. Runhaar. 'Een eerste stap daartoe zou zijn de burgers bewust te maken van wat er speelt in landbouwgebieden –ik ben bang dat dit bewustzijn erg laag is.'

Tenslotte moet natuurinclusief boeren een prominentere plek krijgen in het Europese Gemeenschappelijke Landbouwbeleid en in de voedselketens. Daarin maken momenteel fabrikanten, banken, retailers en zaadleveranciers de dienst uit en worden boeren veelal gedwongen zoveel mogelijk te produceren tegen zo laag mogelijke kosten.