'Als de verpachter het duurzamer wil, dan ga je wel nadenken'

'Ik ben wel nieuwsgierig', zegt Paul Harink aan de keukentafel van Erve Klein Peddemorsch. 'Wat anders is, is niet per se slecht.' Hij boert met 75 melkkoeien en 50 stuks jongvee nabij het Overijsselse Enter. Samen met zijn vrouw Janet, zegt hij er nadrukkelijk bij. Het is de boerderij van haar ouders die zij samen voortzetten.

Paul en Janet Harink hebben 20 hectare land in eigendom en pachten 18 hectare van landgoed Twickel. Daarvan is 2 hectare in kortlopende pacht. Het landgoed zet stevig in op verduurzaming bij de pachters. Maar het is niet zo dat Harink ineens een brief krijgt met een opdracht, het gaat subtieler.

'Het begint met dat de rentmeester de plannen uitspreekt in de regionale krant', legt Harink uit. 'Dat zet de toon. Eén keer per jaar hebben we een pachtersvergadering en daar is ook altijd een vertegenwoordiger van Twickel bij.'

Daarna volgt het aanscherpen van pachtcontracten. Bijvoorbeeld met een glyfosaatverbod of het uitspreken van de voorkeur voor biologische boeren als pachters. 'Als jouw pacht afloopt en je weet dat een biologische boer meer kans maakt als er een nieuwe overeenkomst moet komen, dan ga je wel nadenken', stelt de veehouder.

Studieclubs

Nu is Harink geen man die een hekel heeft aan nadenken. Hij zit in studieclubs waar wordt gepraat over methoden om het bedrijf te runnen. 'Ik denk dat de huidige landbouw zoals die wordt geleerd en uitgevoerd geen stand houdt. We moeten naar een natuurlijker proces. Minder stikstof, fosfaten en kunstmest. Ik wil mijn bedrijf beter achterlaten dan ik het aantrof. Maar wat is beter?'

Vooral klimaatverandering ziet Harink als een groot probleem waar hij op moet anticiperen. 'De natuur past zich overal op aan. De mens heeft daar veel meer moeite mee. Als je meer de natuur volgt, ben je sterker. In 2018 en 2019 waren wij door de droogte 30.000 euro extra kwijt aan ruwvoer. Zie maar eens dat je dat terugverdient. Ik denk dat je minder last hebt van de gevolgen van klimaatextremen als je de grond weerbaarder maakt.'

Als je alleen kunstmest gebruikt als meststof krijg je volgens de ondernemer een lui gewas. 'Door klimaatverandering krijgen we allemaal last van vernatting en vooral verdroging. Diepwortelende planten kunnen beter tegen extreme klimaten en zijn ook nog eens beter voor de bodem. Het klinkt allemaal simpel, maar voer het maar eens uit op jouw bedrijf.'

Omdat steeds minder mag worden bemest, is het een must om te leren omgaan met vlinderbloemigen om in de toekomst voldoende eiwit in het gras te krijgen, vindt Harink. 'Doordat je op kruidenrijke percelen en percelen met grasklaver minder kunstmest nodig hebt, kun je die bemestingsruimte inzetten op de normale graspercelen. Grasklaver passen wij al ruim twintig jaar toe bij de inzaai van gras. Witte klaver bij percelen die worden geweid en rode klaver op maaipercelen. Kruidenrijk grasland is net een stap verder.'

De natuur om hem heen is belangrijk. 'Als je boert in Twente, ben je tussen de natuur', legt Harink uit. 'Voor mij horen bomen bijvoorbeeld bij agrarische natuur. Daarom vind ik dat het onderhoud van dit soort landschapselementen hoort bij de boeren.' Daarmee staat hij ver van collega's die bomen vooral mooi vinden op andermans land, zodat zij er geen onderhoud aan hebben.

'Natuur begint bij biodiversiteit. Dat is belangrijker dan mensen denken. De vraag is hoe je de biodiversiteit omhoog krijgt. Hier hebben we met een groep pachters bloemstroken aangelegd en van Twickel een vergoeding gekregen. Het doel is dat burgers geld doneren en dat wij daarvan bloemen inzaaien zodat daar bijen en andere insecten op afkomen. Iedereen blij, zou je zeggen. Maar het blijft moeilijk om burgers te verleiden dat jaren achter elkaar te blijven doen.'

Voorzichtig proberen

Veel kennis haalt Harink van het internet en uit cursussen. Hij gaat er echt voor zitten om de juiste innovaties te vinden en probeert ze voorzichtig uit. 'Je moet jouw bedrijf vormen naar wat bij jou als ondernemer past', benadrukt hij.

'Toen wij begonnen met kruidenrijk grasland hebben we dat uitgeprobeerd op een kleine veldkavel. Zo probeerden we daar ook minder te bemesten en later te maaien. Ik las er succesverhalen over, maar voor ons gold dat niet. Later zijn we de koeien ook gaan stripgrazen op kruidenrijk grasland, daar waren we met name in een droge zomer heel positief over. Daarom is op de huiskavel nog 3,5 hectare kruidenrijk bij gezaaid.'

Harink snapt collega's die opzien tegen extensiveren heel goed. 'Normaal gesproken verdubbelt elke generatie het bedrijf in vee of in grond. De financiering gaat verder dan die verdubbeling. Als de productie wat naar beneden gaat, wordt het voor veel boeren meteen gevaarlijk in de bedrijfsvoering.'

Het is moeilijk een andere keuze te maken als er zo weinig financiële ruimte is, erkent Harink. 'De pacht moet elk jaar worden betaald met geld dat wordt verdiend met melken. Extensiveren, meer grond onder dezelfde melkplas, levert meestal minder rendement op. Een overstap naar biologisch, hier op de zandgrond, houdt in dat je voeropbrengst per hectare daalt. De meerprijs voor biomelk is onvoldoende om dat te compenseren.'

Als pachtbedrijf is financiering extra lastig, geeft de Twentse veehouder aan. 'Met korte pacht kun je niet rekenen op een lange termijn. Dan is er weinig aanmoediging om te investeren in extensiveren of innoveren.'