‘We durfden amper de stal nog in’

Mogelijk was de koe gevloerd door kopziekte. Daarom legde Van der Vis het dier in het stro en diende hij een calciummagnesiuminfuus toe. Maar het hielp niets. Ook de dierenarts wist niet wat het was.
‘De volgende ochtend troffen we nog een koe aan met dezelfde symptomen. We zijn gaan googelen en kwamen uit op botulisme’, gaat de veehouder verder. ‘Het was het begin van een onomkeerbaar proces. Er bestaat namelijk geen behandeling voor. Een klein beetje gifstof is al voldoende om een dier onherstelbaar te beschadigen. Deze twee koeien stierven dan ook en daar bleef het helaas niet bij.’

Kadavers

Botulisme wordt veroorzaakt door toxinen (gifstoffen) die worden geproduceerd door de bacterie Clostridium botulinum. Een rund krijgt de bacteriën en de toxinen binnen via voer of drinkwater waarin besmette kadavers aanwezig zijn. De toxinen komen terecht in de zenuwbanen in het lichaam en verhinderen daar het overbrengen van de zenuwprikkels. Het gevolg is dat het dier verlamd raakt en sterft.
‘Op 10 augustus gaf een derdekalfskoe ‘s morgens nog 19 liter melk, maar bleef daarna in de boxen liggen’, vertelt Van der Vis. ‘Om 13 uur is ze gestorven. Vreselijk. We zijn fanatieke fokkers van Fries-Hollandse (FH) koeien en dit was een heel mooi dier.’
Kort daarna bleken de gifstoffen ook verspreid te zijn in de lichamen van andere dieren. Binnen drie dagen lagen er zestien dode dieren op het erf.
‘We durfden ‘s morgens amper de stal in. Maar we moesten door. De geboorte van een kalfje gaf ons hoop en het aanzicht van de koeien in de wei stelde me gerust. Ik dacht dan: ‘Die hebben we gelukkig nog.’’
Maar er bleven nog veel sluimerende gevallen; koeien die sloom waren, stuntelig liepen en slecht overeind kwamen. ‘Het deed ons pijn om de dieren te zien lijden. Bij uitzichtloze situaties lieten we ze inslapen.’
Het blijft een raadsel wat de exacte bron van de besmetting is geweest. ‘We voeren onze koeien kuilgras uit ronde balen. Mogelijk zat daarin een kadaver van een haas of watervogel. We hebben geen aanwijzingen gevonden dat besmet drinkwater de bron was.’

Maatregelen

Van der Vis trof tussentijdse maatregelen. Hij voerde geen kuilgras meer en spoot de voergang schoon. Om te voorkomen dat uit de dode dieren pensvloeistof lekte, voerde Rendac ze met hun kop omhoog af.
‘Toen we hoorden dat er een entstof tegen botulisme bestond, hebben we onze koeien en paarden zo snel mogelijk gevaccineerd. Dat moest in totaal twee keer met een tussenpoos van vier weken’, legt de ondernemer uit. ‘Drie weken na de eerste enting zou de entstof effectief zijn. Twee weken na de laatste enting zouden we het besmette kuilgras weer kunnen voeren.’
In de periode dat de veestapel werd geënt, stierven er nog steeds dieren. In totaal heeft de familie in vijf weken tijd 48 koeien, 3 stieren, 1 pink en 2 kalveren verloren. ‘Je komt terecht in een storm en je weet niet wanneer die stopt én waar het naar leidt’, vertelt Hilda van der Vis. ‘We hebben onze ups-and-downs, maar zijn nooit boos geweest. We voelden de aanwezigheid van God en dat gaf ons vertrouwen en troost. Ondanks alle verdriet en hectiek ervaren we veel innerlijke rust.’
Gelukkig sloeg de vaccinatie aan en stopte het botulismedrama. De familie Van der Vis wil andere melkveehouders attenderen op de verschijnselen van botulisme én op de entstof. ‘Eens per jaar wordt een bedrijf zo zwaar getroffen als dat van ons. Een dierenarts zal bij verlammingsverschijnselen dus niet meteen aan botulisme denken.’
Nog geen drie maanden na de koeiensterfte lopen er weer 45 nieuwe koeien op het bedrijf. De familie kocht ze van vijf FH-bedrijven en van één Holstein-bedrijf.
‘We zijn heel dankbaar dat zo veel veehouders ons hebben benaderd met koeien die we konden overnemen. De dieren passen zich wonderbaarlijk goed aan. We hebben sowieso veel warme reacties, bloemen en kaarten ontvangen. Dat zijn voor ons echt zegeningen, wij kijken weer vooruit.’