Boycot bewijst belang sterke keten

Douwe Korting Zie daar meteen de belangrijkste reden voor Schouten om zich vast te bijten in dit dossier. Wat volgde was een lange lijst van producten uit alle EU-Landen die door Rusland in de ban werden gedaan.
In LTO-verband is Schouten met een aantal collega’s en bestuurders direct tot actie overgegaan, te beginnen met het verzamelen van feiten. Al snel was duidelijk dat een jaar zonder export een aantal sectoren direct zal raken. Vooral groenten en fruit omdat die niet houdbaar zijn. Maar ook lang houdbare producten zoals uien, aardappelen, zuivel en vlees worden geraakt.
Schouten geeft aan dat de crisisbestrijding een heel intensief proces is. ‘Het LTO-crisisteam had een grote uitdaging. Het is simultaan schaken op veel borden. Veel afstemming en overleg met allerlei ketenpartijen, sectoren en andere stakeholders.’

Juiste inzet

Met VNO-NCW is een gezamenlijke brief opgesteld aan het kabinet. ‘Onze inzet: het beperken van actuele schade en voorkomen van vervolgschade op langere termijn voor alle agrarische producten. En de inzet van een aantal faciliterende maatregelen. We kregen gelukkig een goede reactie van mevrouw Dijksma en haar ambtenaren’, vertelt de LTO-specialist.
Wat volgde was intensief contact met het ministerie van Economische Zaken. Dat heeft volgens Schouten geleid tot de juiste inzet binnen Nederland en de EU.
‘Even later stelde Europa een interventiefonds van 125 miljoen euro beschikbaar. Dat moet vooral de producenten van slecht bewaarbare producten als sla, tomaten, komkommers en paprika op korte termijn soelaas bieden. Al is de vraag nog welk deel naar Nederland vloeit en hoeveel Europese overschotten worden aangeboden’, aldus de LTO-coördinator Plantaardige Sectoren.
‘Ook groentetelers en kiwi- en druiventelers uit landen in Zuid- en Oost-Europa kunnen putten uit de pot en je zult zien dat die landen opeens een enorm overschot aanbieden’, zegt Schouten licht cynisch. Pas deze week is bekend geworden hoe de regeling precies wordt ingevuld.
‘We moeten overigens nu niet een beeld krijgen dat er grote sommen geld naar groente- en fruittelers gaan’, nuanceert Schouten. Voor Nederland is het vooral van belang dat er door de interventieprijzen een bepaalde bodem in de markt is gelegd. Schouten geeft ook aan dat het bedrag van 125 miljoen euro niet in verhouding staat tot de werkelijke schade die velen malen groter is. ‘Onze ondernemers willen niet telen voor interventie. Dat is ook een beeld dat naar de politiek en het publiek duidelijk moet worden gemaakt.’

Niet voor iedereen

Ook voor andere sectoren dan groenten en fruit zijn regelingen in de maak. Voor zuivel zijn mogelijkheden gecreëerd om opslag te financieren. ‘Ook wordt de inzet van promotiefondsen als optie genoemd. Helaas is het niet gelukt om voor alle sectoren en producten regelingen te treffen. Dat is bitter, maar wel de realiteit.’
Behalve richting Brussel plukt de getroffen sector ook de vruchten van de LTO-inzet in Den Haag. Schouten noemt de toestemming voor arbeidstijdverkorting, een aantal fiscale voordelen en de belofte van banken om de financiering van getroffen bedrijven niet te staken. ‘Verder heeft de regering beloofd ons actief te ondersteunen bij het aanboren van nieuwe afzetmarkten.’
Eenvoudig is dat niet, erkent Schouten meteen. ‘Rusland is natuurlijk een grote markt en relatief dichtbij. Als je andere markten wil betreden, loop je snel tegen fytosanitaire beperkingen of torenhoge importheffingen van soms wel enkele tientallen procenten aan.’
De vraag die Schouten zelf oppert, is of Nederland klaar was voor een crisis van deze omvang. Om die te beantwoorden is een blik in het recente verleden op zijn plaats: de EHEC-crisis, nu drie jaar geleden. ‘Positief was toen, net als nu, dat het in geval van nood mogelijk blijkt om snel te komen tot afspraken met de overheid en de keten. Al bleken toen, net als nu, sommige ketenpartijen de crisis te misbruiken.’

Versnipperde sector

Wat de EHEC-crisis en ook deze Russische boycot aan het licht brengen, is hoe versnipperd de sector eigenlijk is. ‘We doen al vele jaren ons best om de keten te concentreren; dit als antwoord op de voortgaande concentratie van de supermarkten. Maar drie jaar na de EHEC-crisis moeten we concluderen dat we daar niet in zijn geslaagd. Je ziet nu meer aanbieders dan in het verleden en dat versnipperde aanbod zorgt ervoor dat producenten tegen elkaar worden uitgespeeld.’
De LTO-specialist wil de huidige crisis aangrijpen om nieuwe energie te steken in concentratie van ketenpartners en producenten. ‘Rusland wijst ons nadrukkelijk op het belang ervan.’
Schouten blikt al met al tevreden terug op de weken die achter hem liggen, al is zijn werk nog niet gedaan. Hij ziet al wel dat de inzet effect sorteert op de markt. ‘Alleen al het nieuws dat er een marktinterventie mogelijk is, heeft een stabiliserend effect gehad’, constateert hij.
‘De bodem van de telersprijs werd bereikt en er was een licht prijsherstel zichtbaar. Volgens mij bewijst dat de waarde van onze lobby. Natuurlijk blijft het besef dat de totale schade niet zal worden vergoed.’