Voorlopig nog geen versoepelingen nitraatbeleid, aanscherping in het zuiden

Het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn is grotendeels een voortzetting van het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn. Doel is de verontreiniging van grond- en oppervlaktewater door nutriënten uit de landbouw te verminderen. Voor de zuidelijke zandgebieden en lössgronden worden aanvullende maatregelen voorgesteld. Wiersma wil in het nieuwe actieprogramma een ingroeipad naar bedrijfsspecifieke doelsturing opnemen. Haar inzet is om daarmee op termijn generieke (bouwplan)maatregelen los te kunnen laten.

Uit een evaluatie blijkt dat het met voortzetting van de maatregelen uit het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn en de derogatiebeschikking voor grondwater in de zuidelijke zandgebieden en lössgronden nog een opgave is om te voldoen aan de norm van 50 milligram per liter nitraat. Voor kleinere gebieden verspreid over heel Nederland geldt dat daar de norm voor het oppervlaktewater nog niet wordt gehaald.

Rotatie naar 1 op 3

De minister is van plan om in de gebieden zand zuid en löss de rotatie van 1 op 4 met rustgewassen te vervangen door een 1 op 3-rotatie. Daarnaast laat ze doorrekenen of een rotatie van 2 op 6 daar een alternatief kan zijn.

In de gebieden zand noord en zand midden wordt de rotatie van 1 op 4 met rustgewassen voortgezet. Het handhaven van de verplichte rotatie acht Wiersma noodzakelijk om te voorkomen dat de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater in deze gebieden achteruitgaat. Op dit moment voldoen deze daar aan de nitraatnorm.

Het aanhouden van mestvrije bufferstroken blijft in de voorstellen eveneens van kracht. Wel komt er mogelijk een versoepeling voor bepaalde gebieden op klei en veen waar zowel het grondwater als het oppervlaktewater op orde is. Daar is het plan om de mestvrije bufferstrook te verkleinen tot maximaal 1 meter.

Wiersma wil voorkomen dat grasland wordt omgezet in bouwland. In het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn komen maatregelen om behoud van grasland te stimuleren. Voor de zomer komt daar meer duidelijkheid over.

Doelsturing als alternatief

Een belangrijke vernieuwing in de nitraataanpak van Wiersma is het ingroeipad naar bedrijfsspecifieke doelsturing gericht op het verbeteren van de grondwaterkwaliteit. Dit moet boeren een alternatief sturingsinstrument bieden dat is gebaseerd op de stikstofmineraalmetingen en het stikstofbodemoverschot.

Op termijn moet doelsturing de generieke maatregelen zoveel mogelijk vervangen. Bij goede resultaten is het de bedoeling om in 2029 boeren de mogelijkheid te bieden om sommige (bouwplan)maatregelen los te laten. Wiersma noemt de teelt van (tijdelijk) grasland als een doelsturingsinstrument waarmee boeren de waterkwaliteit kunnen verbeteren.

De effecten van voorgenomen maatregelen worden nog nader onderzocht. Zo gaat de Commissie van Deskundigen Meststoffenwet bezien wat de reikwijdte van het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn kan zijn op basis van de huidige beschikbare gegevens. Op basis van de uitkomsten zal Wiersma bepalen of en in hoeverre het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn van toepassing is op het hele Nederlandse grondgebied.

Daarnaast gaat Wageningen University & Research de maatregelen in het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn doorrekenen op de effecten op de waterkwaliteit (grond- en oppervlaktewater), bedrijfseconomisch effect en de mate van inpasbaarheid in de bedrijfspraktijk. Ook volgt er nog een publieke consultatie waarbij eenieder kan reageren op de plannen. Het is de bedoeling dat de nieuwe Nitraatrichtlijn op 1 januari 2026 ingaat. Financiering voor de voorstellen komt uit de in het hoofdlijnenakkoord en het Regeerprogramma vrijgemaakte middelen voor mestbeleid, doelsturing en innovatie. Deze lopen mee in de besluitvorming over de voorjaarsnota.