Vocht uit de kas halen zonder extra te stoken

Bij demokas Proof in Honselersdijk worden twee revolutionaire systemen voor ontvochtiging getest. 'We zien heel gave dingen in de testen, zoals een energiebesparing tot wel 30 procent', vertelt directeur Pim van Adrichem van HortiTech enthousiast. Dit onderzoeksbedrijf heeft de 'proeftuin' in 2024 geopend in een voormalige lisianthuskwekerij, samen met veredelaar Harmoniz en tuinbouwautomatiseerder Metazet.

HortiTech is het bedrijf van Peet van Adrichem, initiatiefnemer van onder andere Demokwekerij Westland en het World Horti Centre, en zijn zonen Pim en Perry en neef Ary de Jong. De dienstverlening bestaat uit demonstratie- en onderzoeksprojecten, trainingsprogramma's, advies en de opzet van Horti Centres wereldwijd.

Er wordt nog volop gezocht naar de ideale manier van ontvochtiging, licht Van Adrichem toe. 'Door energiebesparende strategieën als Het Nieuwe Telen en de overstap van Son-T-lampen naar led's is ontvochtiging op een duurzame manier een grotere opgave. Bij led's straalt de warmte niet beneden maar naar boven, dit geeft nieuwe uitdagingen in de vochtbalans.'

Momenteel worden bij Proof twee nieuwe innovatieve systemen uitgetest, die uitgaan van het beter mixen van luchtlagen. Beide systemen zijn volledig geïntegreerd in de bestaande kasconstructie en lamparmaturen, zodat ze geen lichtonderschepping geven.

'Warme lucht stijgt op. Daardoor is de lucht bovenin de kas warmer dan beneden, dicht bij de wortels. Dat kan 3 tot 5 graden Celsius schelen. Zeker als er weinig zon is en de warmte vooral van de buis komt. Die nieuwe systemen mixen de lucht zo goed door te blazen of te zuigen dat je een deel van het vochtprobleem al kwijt bent', aldus de directeur van HortiTech.

Door te mengen gaat de gemiddelde luchttemperatuur in de kas omhoog. 'Omdat warmere lucht meer vocht kan vasthouden, is afvoer van vocht minder snel nodig. Het afvoeren kan dan in een korter tijdsbestek via de luchtramen gebeuren', legt Van Adrichem uit.

Kleine ventilatoren

Een van de opvallende innovaties is de Caeli. Dit systeem maakt gebruik van kleine ventilatoren die in elke kaspaal worden geïnstalleerd. Het is ontwikkeld bij de Nederlandse kassenbouwer Alcomij vanuit het idee om meer uit de bestaande constructie te halen. De ventilatoren mengen de lucht lokaal en maken het mogelijk om temperatuur- en vochtvariaties in de kas lokaal nauwkeurig te reguleren dankzij de besturingssoftware.

'Voorheen was decentraal sturen niet mogelijk, maar met de Caeli kunnen we nu flexibel en lokaal ventileren. Daardoor wordt het energieverbruik efficiënter', vertelt Van Adrichem. Het systeem kan de natuurlijke temperatuurverschillen in de kas, bijvoorbeeld langs de koude gevels of in de middenpaden, effectief nivelleren. Elke unit kan autonoom schakelen op de gewenste condities.

De tweede innovatie die wordt getest is een nieuw type led-armatuur met ingebouwde ventilator, ontwikkeld door Climalux uit Hoek van Holland. Dit bedrijf is een relatief nieuwe speler in de markt en heeft een oplossing gevonden die oorspronkelijk bedoeld was voor de koeling van de lamp.

In plaats van een koelvin gebruikt het bedrijf een ventilator, wat ruimte en lichtonderschepping bespaart. 'Tijdens tests werd ontdekt dat de ingebouwde ventilator ook een positieve invloed heeft op de luchtvochtigheid en de extra warmte die de ventilator verspreidt', meldt de HortiTech-directeur.

Door de lagere relatieve luchtvochtigheid en een gezonder gewas is meer verdamping en voedingsopname mogelijk. 'Een teler kan de ventilatoren los van de belichting inschakelen en elke armatuur is individueel aan te sturen. Het systeem is dus lokaal en los van het belichtingsplan effectief te gebruiken', licht Van Adrichem toe.

In de eerste twee maanden van de teelt werd een besparing van wel 30 procent op het gasverbruik gerealiseerd. Doordat meer warme lucht wordt gerecirculeerd, wordt de warmte van boven de lamp naar beneden gestuurd, zodat de gemiddelde temperatuur in de kas stijgt.

Te scherp aan de wind

Na die hoge besparing in november en december zagen de onderzoekers en telers die de proef begeleiden dat ze te scherp aan de wind zijn gaan varen. Van Adrichem: 'De plantontwikkeling bleef achter, dus vanaf januari zijn we iets meer gaan verwarmen. Dat kwam de plantkwaliteit en trosontwikkeling ten goede. Maar we zitten nog steeds op een besparing van 20 tot 25 procent.'

In het onderzoek combineert HortiTech technologische precisie met praktijkervaring. Beide systemen worden getest in de tomatenteelt. 'Omdat dit een reactief gewas is, waarin je snel effect ziet van een aanpassing in de teeltstrategie', geeft Van Adrichem als reden.

Monitoring van parameters als luchtvochtigheid, temperatuur, CO2-concentraties en plantprestaties geeft inzichten in de optimale werking van de systemen. De proeven worden idealiter uitgevoerd met test- en referentievakken, zodat de impact duidelijk kan worden vergeleken met traditionele methoden.

'De tests leveren mooie cijfers op', vindt Van Adrichem. 'Telers die al een kijkje hebben genomen bij onze proeven en proefopstellingen zijn echt verrast. Dit voorjaar volgt een open dag voor geïnteresseerde telers. Daarna zijn de systemen klaar voor bredere marktintroductie.'