Kreling Chrysanten blinkt uit in innovatie en is voorbeeld voor sector

Een juichkreet, de vijf ondernemers van Kreling Chrysanten met aanwezige familie en aanhang die naar het podium worden geroepen, het overhandigen van de award en een bos tulpen. 'Een prachtig moment en er was direct veel aandacht', zegt Koen Kreling nuchter terugkijkend een dag na de uitreiking van de Tuinbouw Ondernemersprijs 2025 bij onderzoeksinstelling Vertify in het Noord-Hollandse Zwaagdijk.

Een doos gebak die is bezorgd als felicitatie namens gemeente Zaltbommel staat op tafel. De ondernemers willen overleggen hoe ze de prijs samen met hun personeel gaan vieren. Kreling: 'Dit is nieuw voor ons. We zijn vooral ontzettend trots op deze mooie erkenning.'

Glastuinbouwpact Bommelerwaard en Tielerwaard

De aanmelding voor de prijs heeft Kreling Chrysanten te danken aan het Glastuinbouwpact Bommelerwaard en Tielerwaard. Naast de innovatiekracht, de voorbeeldfunctie en de transparantie over nieuwe ontwikkelingen roemt de jury de bedrijfsstructuur, de inzet voor lokale samenwerking en het vooruitstrevend personeelsbeleid.

Kreling Chrysanten is een familiecoöperatie met vijf ondernemers, te weten Jan, Gijbert, Koen en Arné Kreling en Henry Satter. Jan en Gijbert Kreling zijn broers, Koen en Arné Kreling zijn de zonen van Jan Kreling en Satter is hun zwager.

De coöperatie bestaat uit tien productielocaties voor troschrysanten en santini's. Dit zijn zelfstandige teeltbedrijven van elk van de ondernemers die samen op jaarbasis zo'n 160 miljoen bloemen produceren. Daarnaast is er een samenwerking met stekbedrijf Deliflor voor de beworteling van 600 miljoen stekken als uitgangsmateriaal voor de eigen teelt en voor collega-telers.

Geschiedenis

Op hun afzonderlijke bedrijven zijn Jan en Gijbert Kreling veertig jaar geleden voor het eerst chrysanten gaan telen. Dat gebeurde toen in combinatie met andere gewassen zoals aardbeien en alstroemeria. De chrysantenteelt ging met vallen en opstaan. Het was voor Jan Kreling reden om ook de opkweek van stekken op te pakken. Dat resulteerde in de samenwerking met Deliflor.

In 2008 bouwden Jan en Gijbert Kreling samen een chrysantenkwekerij en dat was min of meer het begin van de samenwerking in de familie. Tien jaar geleden zijn de productielocaties van Satter en Koen Kreling daaraan toegevoegd. Later is ook Arné Kreling als ondernemer deel gaan uitmaken van Kreling Chrysanten.

Het gezamenlijk areaal is nu 50 hectare. De kassen liggen op hooguit tien minuten rijden van elkaar in de gemeente Zaltbommel. De hoofdvestiging van de coöperatie ligt net buiten de bebouwde kom van Bruchem. Daar worden de geoogste bloemen klaargemaakt voor de afzet.

Drielaags teeltsysteem

Op de nieuwste locatie in het nabijgelegen Nieuwaal vindt de beworteling van de stek plaats in een drielaags teeltsysteem. Volgens Koen Kreling is dat een mooi voorbeeld van de innovatiekracht bij Kreling Chrysanten. 'Samen met Deliflor hebben we dit systeem een aantal jaren getest. Zo gebruiken we onze kasruimte efficiënter en zijn de omstandigheden optimaal voor een vlotte beworteling.'

Zijn vader voegt eraan toe dat al in een vroeg stadium is geïnvesteerd in steksteekrobots om de stekken in trays te plaatsen. Jan Kreling: 'Nieuw is nu de opkweek van bewortelde stek in pluggen in plaats van perspotjes. Het voordeel daarvan is dat we 65 procent besparen op het gebruik van veenhoudende potgrond.'

Ook de ontwikkeling van de knoprobot is nieuw. Arné Kreling vertelt dat hij per e-mail in contact kwam met twee robotbouwers die op zoek waren naar uitdagingen om te automatiseren. 'De hoofdknop in een bloemsteel op tijd verwijderen is belangrijk voor de kwaliteit van ons product. Soms komt dit werk in de knel in de arbeidsplanning. We hebben meegeholpen aan de bouw van een prototype en die functioneert naar behoren. Nu wordt de eerste echte tweearmige robot gemaakt. Die werkt dag en nacht en vervangt twee arbeidskrachten op 5 tot 6 hectare.'

Op tijd afscheid nemen van een innovatie die niet het gewenste resultaat oplevert, hoort ook bij ondernemerschap, vindt Koen Kreling. Als voorbeeld noemt hij de teelt van chrysanten op water. Op enkele teeltlocaties is dat op beperkte schaal een paar jaren getest. Maar de meerwaarde viel tegen en daarom zijn de ondernemers ermee gestopt. Hetzelfde geldt voor een oogstrobot in de kassen. 'Het is niet erg dat experimenten soms mislukken, belangrijk is wel dat wij ervan leren.'

De tuinder ontwikkelt nu een mobiel teeltsysteem. Daarbij worden de chrysanten op tafels geteeld met een eb- en vloedsysteem. Als de bloemen oogstrijp zijn, worden de tafels verplaatst naar een centrale hal om daar eventueel met een vaste robot te worden geoogst en verwerkt. 'We weten dat de teelt op tafels mogelijk is. Het deel van centraal oogsten en verpakken moeten we nog verder uitwerken. Daarvoor kijken we regelmatig op andere bedrijven. Een voordeel van onderlangs water geven is de lagere ziektedruk', zegt Kreling.

De energiebesparing van dit teeltsysteem schat de ondernemer op maar liefst 20 procent omdat droogstoken niet meer nodig is. Satter voegt eraan toe dat bij Kreling Chrysanten de laatste jaren het energieverbruik flink is teruggeschroefd. 'In een vroeg stadium zijn we al overgestapt op ledverlichting. Toen de gasprijzen opliepen, hebben we geïnvesteerd in extra isolatieschermen en ontvochtigers. Verder onderzoeken we voor enkele locaties met andere ondernemers de mogelijkheden van aardwarmte en kijken we samen naar een smart grid elektriciteitsnetwerk.'

Daarnaast maakt Kreling Chrysanten regionaal gebruik van het tuinbouwriool. Dit is een gezamenlijk afvoersysteem met een centrale waterzuivering.

Wkk's cruciaal

Vooralsnog blijven wkk's bij Kreling Chrysanten cruciaal als energiebron. Het stoort de ondernemers dat de overheid de verhoging van de energiebelasting doorvoert. Zij vinden dat de functie van wkk's voor de stabilisatie van het landelijk stroomaanbod wordt ondergewaardeerd. Jan Kreling: 'Dit jaar betalen we 1 miljoen euro meer en dat loopt de komende jaren op tot 2 miljoen euro extra energielasten. Dat voelt onredelijk, vooral omdat we wel meer willen elektrificeren, maar dat kan niet vanwege netcongestie.'

Innovaties hebben als doel om de productiecapaciteit te optimaliseren zonder extra arbeid. Jan Kreling geeft toe dat de intrede van de jonge generatie de ontwikkeling van het bedrijf een boost heeft gegeven. 'Nieuwe mensen hebben ook nieuwe ideeën. Toen wij begonnen met chrysanten, waren we blij met een jaarproductie van 170 takken per vierkante meter. Nu halen we het dubbele en streven we voor de troschrysanten naar 400 takken.'

Bij Kreling Chrysanten werken in totaal in de zomer zo'n 170 medewerkers en in de winter iets minder. Elk bedrijf dat onder de coöperatie valt, is verantwoordelijk voor zijn eigen personeel. Waar nodig helpen de ondernemers elkaar met het uitwisselen van werknemers. 'Wij willen een goede werkgever zijn', verklaart Koen Kreling. 'Voor tachtig arbeidsmigranten hebben wij eigen huisvesting. Dat zorgt er mede voor dat we altijd kunnen beschikken over goed en voldoende personeel.'

De afzet van de 160 miljoen chrysanten en santini's gebeurt centraal via de coöperatie. De chrysanten van de coöperatie zijn in tienduizend Europese supermarkten te koop.

Jan Kreling houdt zich vaak bezig met de verkoop. Hij doet dit samen met zijn rechterhand Peter Murray, die al dertig jaar bij de familie werkt. De meeste handel verloopt via vaste exporteurs en groothandelaren. 'Voor elk teeltseizoen maken we in een vroeg stadium afspraken over te leveren volumes. Daarvan mogen de afnemers 10 procent naar boven en 10 procent naar beneden afwijken. Van onze productie wordt afhankelijk van de aanvoer 10 tot 15 procent aangeboden op de veiling en in de zomer kopen we soms bij om genoeg te kunnen leveren.'

Koen Kreling is vooral trots op de manier van samenwerken binnen de familiecoöperatie. Arné Kreling legt uit dat de basis daarvoor bestaat uit heldere afspraken en het besef dat je goed voor elkaar moet zorgen. 'Iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheid, maar waar het kan, werken we samen en dat gaat goed. We hopen nog lang met elkaar verder te bouwen aan de ontwikkeling van ons familiebedrijf in welke vorm of in welke samenstelling dan ook.'