Boeren nemen voortouw in Baarlingerpolder

Het koploperproject Baarlingerpolder dat ruim drie jaar geleden in gang is gezet, moet onder meer zorgen voor stikstofreductie, biodiversiteit en gebiedseigen veenweidemaatregelen in het gebied in Noordwest-Overijssel.

Een van de grootste maatregelen is het aantal koeien in de Baarlingerpolder met zes- tot zevenhonderd verminderen. Dit betekent dat drie van de negen deelnemende boeren gaan stoppen of verplaatsen.

Stoppen en verplaatsen

Eén familie is al gestopt op hun locatie. Zij blijven er wonen, maar gaan samenwerken met de schoonouders in de Noordoostpolder. Een andere boer heeft een bedrijf gekocht in Friesland. Het derde bedrijf wacht op de vervolgfase van het project voordat het wordt verplaatst.

Zo'n 120 hectare in het gebied wordt ingericht als 'gruttoland', waar op een andere manier zal worden geboerd. Dit grasland wordt beheerd met vaste mest, later gemaaid en op een manier beweid die bijdraagt aan de biodiversiteit.

'Het plan is om een coöperatie op te richten om die 120 hectare op een goede manier te beheren. Daar zijn regie, afstemming en kennis voor nodig. De coöperatieve aanpak kan hierin voorzien', zegt melkveehouder Sander Pereboom uit Paasloo.

Verdienmodel

'Als melkveehouder is het nu best goed boeren. Dat kunnen de boeren blijven doen, terwijl ze tegelijkertijd het landschap veranderen. Dat betekent dat er voor een lange periode geld tegenaan moet. Als dit is wat de maatschappij wil, dan kunnen de boeren het leveren, maar het verdienmodel moet wel op peil blijven. Als we het gruttoland goed beheren, kan dat een bron van inkomsten zijn. Biodiversiteit en landbouw kunnen hand in hand gaan.'

Volgens de melkveehouder hebben sommige bedrijven het goede grasland nodig om goed gras te kunnen produceren voor de bedrijfsvoering. 'Aan de andere kant zie je dat de natuur de boer nodig heeft om bijvoorbeeld de leefomgeving voor de grutto te realiseren. Het is echt een wisselwerking, blijkt uit onze zoektocht. Wil je er iets moois van maken, dan heb je elkaar nodig.'

Aanleiding voor het project was een ontwikkelopgave, die voorschreef dat het gebied naast de Baarlingerpolder robuuster moest worden gemaakt. Kort gezegd: het water moest omhoog. Dit leidde tot zorgen bij de boeren, waarop ze contact legden met de provincie.

Pereboom: 'Daarbij werd ook duidelijk welke impact de stikstofproblematiek en de veenweideopgave zouden hebben op de bedrijven. Het idee ontstond om met een eigen plan te komen. De provincie steunde dat en stemde in om dit te faciliteren.'

Juridische borging

Provincie Overijssel onderzoekt nu hoe de voorgestelde maatregelen kunnen worden uitgevoerd. Binnenkort vinden expertsessies plaats waarin duidelijk moet worden hoe de boeren de juridische borging krijgen en deze standhoudt. Dat is een ingewikkeld thema, weet de melkveehouder. 'Maar daar moeten we wel mee aan de slag. Het moet een juridische basis hebben waar de boeren echt mee verder kunnen.'

Hoewel de samenwerking met de verschillende partijen – provincie, gemeente, waterschap en natuurorganisaties – goed verloopt, vormt de juridische borging van de gemaakte afspraken een flinke uitdaging.

'Daar ligt nu de hoogste prioriteit. Boeren moeten worden beschermd tegen generieke maatregelen die hun verdienmodel over een paar jaar kunnen veranderen. Ze willen meewerken, maar alleen als daarover volledige zekerheid is', benadrukt Pereboom.

Deadline

Daarnaast hebben de boeren een harde deadline gesteld. Komende zomer willen ze duidelijkheid. 'Gaan we links- of rechtsaf? Gaan we het plan verder uitvoeren of moeten we ons op andere dingen focussen? Hoe mooi zou het zijn als we dit tot uitvoer kunnen brengen. Kijken naar een gebied en van daaruit de problemen zelf oplossen', zegt de melkveehouder.

Pereboom denkt dat het project Baarlingerpolder serieus kan bijdragen aan een breder perspectief voor de agrarische sector in Nederland. De huidige opkoopregeling gebeurt rücksichtslos, meent hij.

Logische dingen

'Zowel voor het land als het landschap. Mooie bedrijven worden opgekocht, terwijl buren dat misschien wel hadden willen overnemen. Dat is zonde. Ik denk dat gebiedsprocessen zeker kunnen bijdragen aan een blijvend perspectief voor de boeren. Maar ook om het landschap te onderhouden en logische dingen te doen', verklaart de melkveehouder.

Tot slot heeft Pereboom een belangrijke boodschap voor de overheid: 'Het bruist van de projecten en initiatieven om met elkaar iets van de omgeving en de samenleving te maken. Maak daar gebruik van. Probeer als overheid iets met die energie te doen. We weten welke kant we op moeten met elkaar, dan is het zaak om het gesprek aan te gaan. Wie wil verder met boeren, wie wil er stoppen en kunnen we als gebied niet zo'n doelstelling realiseren?'

De boeren in de Baarlingerpolder hopen te laten zien dat de landbouwtransitie niet alleen van bovenaf hoeft te worden opgelegd, maar ook van onderop kan ontstaan. Eigenaarschap van onderop noemen ze het zelf.

'Dit is een plan van de boeren zelf, geen opgelegd beleid. Dat maakt het sterk en duurzaam', vindt de melkveehouder. 'Boeren die willen blijven, ontwikkelen hier zelf een beter perspectief. De wil is er. Nu is het zaak om dat om te zetten naar een goede bescherming voor de boeren', benadrukt hij.