WUR: Nederland komt pas uit stikstofmoeras als KDW uit wet wordt gehaald

De drie reageren daarmee op de uitspraak van de rechter in de stikstofzaak die Greenpeace had aangespannen tegen de staat. De stikstofuitstoot moet de komende jaren fors omlaag; 50 procent van de stikstofgevoelige natuur moet in 2030 onder de KDW zijn gebracht.

'Toen de regering dit KDW-doel vastlegde in de wet in 2021, ging ze ervan uit dat dit gelijk stond met een emissiereductie van 26 procent in 2030', stellen de WUR-wetenschappers. 'Hiermee ging de regering echter een resultaatverplichting aan op basis van een indicator – de KDW – die kan wijzigen en daarmee een bewegend doel wordt. En dat is ook gebeurd.'

Veel meer reductie

Volgens het drietal is door recente wetenschappelijke inzichten de KDW-waarde voor veel habitattypen verlaagd. Daarnaast bleek uit nieuwe berekeningen dat de berekende depositie 7 procent hoger is dan eerder werd aangenomen. 'Beide aanpassingen leiden ertoe dat de stikstofreductie veel groter moet zijn om het KDW-doel te halen. Berekeningen van het RIVM komen uit op reductiepercentages van 55 tot 65 procent, oplopend tot 80 procent nabij natuurgebieden.'

Afgaand op de 'memorie van toelichting' van de wet blijkt volgens De Vries, Ros en Wamelink dat de regering niet aan zulke reductiepercentages dacht. Maar door de uitspraak van de rechter in de Greenpeace-zaak is de regering wel gehouden aan het vastgestelde doel om de helft van de stikstofgevoelige natuur onder de KDW te brengen.

'In de praktijk is een reductie van 55 tot 65 procent binnen vijf jaar zonder een adequaat sturingsinstrument onhaalbaar. Dit zal leiden tot grootschalige bedrijfsbeëindiging en veel maatschappelijke kosten en weerstand', aldus de WUR-wetenschappers.

Meer rechtszekerheid

De KDW is in 2023 al door hoogleraren Erisman, De Vries en Backus genoemd als beste indicator voor het bepalen van stikstofeffecten op de natuur. Maar deze kan volgens hen beter worden gebruikt om een onderbouwd vast reductiepercentage in de wet te zetten. 'Dat geeft meer rechtszekerheid en is destijds ook geadviseerd door de commissie-Remkes, met gebruik van de KDW als onderliggende verantwoording ervan.'

Daarnaast wijzen de onderzoekers erop dat de KDW een effectindicator is die uitsluitend de nadruk legt op de huidige toevoer. Maar het risico voor effecten van stikstof op de natuur wordt ook sterk bepaald door de stikstoferfenis uit het verleden en deze is hoog in elk natuurgebied. Verlaging van de emissie, en daarmee ook van de depositie, is volgens hen daarom gunstig voor elk natuurgebied, ongeacht de KDW. Met een depositieverlaging wordt ook voldaan aan de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn.

Emissiebeleid

De Vries, Ros en Wamelink pleiten nu voor een emissiebeleid. Daarbij worden emissiereducties in de wet opgenomen en krijgt elk agrarisch bedrijf een emissieplafond. Dan moet er wel eerst een nationaal emissieplafond in de wet staan. In lijn met het advies van de commissie-Remkes kan dat een halvering van de emissies in 2035 zijn ten opzichte van 2018. Dat zou ook volledig passen bij de internationale stikstofaanpak, stellen de onderzoekers. Elk land krijgt immers vanuit de EU emissieplafonds opgelegd.

Doelsturing kan een instrument worden waarmee veehouders binnen vijf jaar hun ammoniakemissies verminderen tot een opgelegd doel. Boeren in de nabijheid van natuurgebieden worden een extra reductie opgelegd. 'Zo ontstaan er heldere – en uitdagende – doelen per bedrijf en ontstaat perspectief voor bedrijfsontwikkeling', aldus de WUR-hoogleraren.

'Een emissiebeleid is nodig om uit het stikstofmoeras te komen, met concrete doelen voor landbouwbedrijven, industrie en verkeer en een bijbehorend tijdpad dat leidt tot een reductie van stikstofemissies tot het nationaal plafond in 2035. Voor de kwaliteit van de natuur en de toekomst van de landbouw is het belangrijk dat we in beweging komen en blijven', stellen de Wageningse onderzoekers.