Boeren eisen heldere doelen en een langetermijnvisie van politiek

De vertegenwoordigers van LTO, NAJK, Caring Farmers, European Dairy Farmers en NRVT (vastgoedtaxateurs) deden deze oproep tijdens een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer. Tijdens dit gesprek kunnen de Kamerleden zich laten informeren over de wijze waarop de aangekondigde brede beëindigingsregeling vorm moet krijgen zodat deze bijdraagt aan een toekomstbestendige landbouw. De genoemde partijen deelden hun visie op de bestaande regelingen en de tekortkomingen ervan.

De vertegenwoordigers van de sector toonden zich eensgezind in hun oproep, die werd samengevat in de woorden van Henk Schoonvelde van European Dairy Farmers. 'We hebben als landbouw recht op een plan dat gaat helpen. We hebben recht op een visie van de politiek op landbouw. We willen weten waar we aan toe zijn. Kom met een visie die wordt gedeeld door 70 procent van de Tweede Kamer. Als dat een visie is die mij niet helemaal past, dan is dat maar zo, maar dat geeft wel duidelijkheid.'

Perspectief ontbreekt

Tijdens het rondetafelgesprek kwamen ook de zorgen over de huidige regelingen ter sprake. Roy Meijer, voorzitter van de organisatie voor jonge boeren NAJK, maakt zich zorgen over het perspectief dat wordt geboden aan de boeren die overblijven. Volgens hem blijkt dat de eerdere regelingen primair gericht waren op het terugdringen van stikstof- en geurbelasting. Dit beleid was echter niet gericht op het versterken van de positie van blijvende bedrijven.

Hij wijst erop dat het voor jonge boeren onduidelijk is wat nu een toekomstbestendige landbouwsector inhoudt. 'Daardoor weten ze niet wat de overheid van hen verlangt'. Meijer spreekt ook jonge boeren die de beëindigingsregelingen overwegen om daarna elders opnieuw te beginnen. 'In de Verenigde Staten staan ze te springen om onze jonge boeren.'

Peter van Dijck, die namens LTO Nederland het woord voert, vindt dat de huidige regelingen het verkeerde effect geven. Het blijkt namelijk dat vooral bedrijven deelnemen met relatief nieuwe, moderne stallen omdat de vergoeding hoger is naar mate de stal nieuwer is. Hierdoor blijven de verouderde stallen met meer emissies in gebruik, wat de regelingen dus maar beperkt effectief maakt. LTO en de POV vinden dat structuurbeleid nodig is om verouderde stallen te saneren en moderne stallen en goede locaties te behouden voor de toekomst.

Schoonvelde wijst ook op de onzekerheid die is ontstaan door de recente uitspraak van de Raad van State over intern salderen. Die uitspraak betekent in principe dat deelnemers aan de beëindigingsregelingen Lbv en Lbv-plus een nieuwe vergunning moeten aanvragen voor hun nieuwe activiteiten, ondanks dat in de regeling staat dat zij een deel van hun stikstofruimte behouden om nieuwe activiteiten op te zetten. Landbouwminister Wiersma buigt zich nog over dit punt. Schoonvelde stelt er vragen bij. 'Wat als het vergunnen van de nieuwe activiteit langer duurt dan het uitvoeren van de Lbv-regeling? Gaan veehouders die nu alle vergunningen op orde hebben, dan meedoen aan zo'n regeling?'

Beleid voor grondgebruik

Het stoort de vertegenwoordigers van de sector ook dat vanuit de politiek geen visie is op de vrijkomende grond na beëindiging. John Arink van Caring Farmers wijst erop dat de overheid weliswaar wil dat intensieve boeren extensiveren, maar de prikkel hiervoor ontbreekt.'Het is nu de persoonlijke voorkeur van de ondernemer.' Het gevolg is dat stoppende boeren hun land verpachten voor de beste prijs, aan telers van hoogrenderende gewassen. Hierdoor wordt op die percelen waarschijnlijk meer gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest gebruikt, met risico op uitspoeling.

De sprekers pleiten vrijwel unaniem voor een duidelijke visie op grond en grondgebruik. Daarin moet ook helder staan wat waar mogelijk is en welk landgebruik de voorkeur krijgt. 'Wat wil je waar doen. Waar komt iets als eerste? Jullie, als politiek, bepalen dit', zegt melkveehouder Albert van Burgsteden die ook namens NRVT spreekt. Hij pleit voor de inzet van herverkaveling en een grondfonds. 'En bepaal dan ook wat je waar wilt hebben.'

Meijer constateert dat landbouw nu de minste prioriteit krijgt in de discussie over grondgebruik. 'We moeten weten waar we staan. Het komt aan op het verdelingsvraagstuk. Als landbouw daarbij de sluitpost is - wat ik onverstandig vind - dan weten we waar we aan toe zijn.'

Beschermde status

Ook andere deelnemers aan het ronde tafelgesprek vragen de politici om duidelijkheid over het grondgebruik. Landschapsarchitect en Rijksadviseur Berno Strootman en landbouweconoom Petra Berkhout roepen op tot de bescherming van de beste landbouwgrond in ons land. Strootman noemt het onbegrijpelijk dat vruchtbare landbouwgebieden worden opgeofferd voor datacentra voor buitenlandse partijen. 'Dat is niet in het belang van Nederland. Dat is het weggeven van de kip met de gouden eieren.'

Strootman schat in dat zo'n 40 procent van Nederland kan worden gerekend tot goede landbouwgrond, zoals gebieden met jonge zeeklei. Een beschermde status betekent volgens hem dat gemeenten niet op eigen initiatief de bestemming van de landbouwgrond kunnen wijzigen in woningbouw of bedrijventerreinen.

Snelheid geboden

Met het oog op snelheid vindt hij een gerichte aanpak in bijvoorbeeld zeven concentratiegebieden noodzakelijk om snel resultaten te behalen met bijvoorbeeld stikstofreductie. Dat zou wat hem betreft gekoppeld kunnen worden aan waar de generieke krimp van de veestapel van 10 procent per bedrijf.

Ook Katrien Termeer van de Sociaal-Economische Raad wijst erop dat haast is geboden bij de stikstofaanpak omdat andere sectoren daarom vragen. 'Hun perceptie is: door de landbouw zit onze sector op slot. Het ligt genuanceerder, maar zo wordt er door sommige sectoren gesproken.' Welke sectoren dat zijn, liet ze in het midden.