Transportwaardigheid: zoeken naar duidelijke grens tussen groen en oranje

Het behoud van de krulstaart is voor de varkenshouderij een stevige verandering. De sector heeft tot 2030 de tijd om deze overgang te realiseren. Naast allerlei aandachtspunten in de houderij, speelt ook de discussie rond de transportwaardigheid van de dieren een belangrijke rol. Het systeem met zogeheten groene, oranje en rode dieren leidt in de praktijk vaak tot discussies.

In de sector leeft de angst dat deze discussies alleen maar toenemen bij een groei van het aantal dieren met langere staarten. Het gaat dan vooral om de grens tussen groene en oranje dieren. Bij varkens met langere staarten stijgt de kans op lichte staartschade. Komen hierover geen duidelijke afspraken, dan wordt gevreesd voor een toename van het aantal oranje dieren.

De afweging tussen groen en oranje wordt nu op twee plaatsen gemaakt. Na het uitsluiten van de rode dieren bepalen de varkenshouder en de chauffeur van het transport welke dieren oranje en groen zijn. Oranje dieren mogen alleen onder bepaalde voorwaarden op transport. Dat betekent in een aparte groep op de wagen, waardoor de beladingsgraad daalt.

Keuring door NVWA

De tweede afweging vindt plaats via de keuring van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) op de slachterij of tijdens de exportkeuring. De dierenarts van de NVWA bepaalt of er geen oranje dieren in de groene groep zitten én of sommige oranje dieren niet het predicaat rood verdienen. Constateert de organisatie overtredingen, dan volgen er rapportages en eventueel (fikse) boetes.

Oranje dieren geven extra kosten. Niet alleen daalt de beladingsgraad, ook slachterijen moeten maatregelen nemen. Zij mogen groepen dieren niet mengen; groene en oranje dieren moeten apart worden verwerkt. Dat resulteert naast extra handlingkosten in een lagere bezetting aan de slachthaak.

Volgens de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV) zijn geen afspraken gemaakt over wat slachterijen met deze extra kosten doen. In de praktijk zijn wel gevallen bekend waarbij varkenshouders geen toeslag krijgen uitbetaald voor oranje dieren. Netto betekent dit dus een lagere uitbetalingsprijs.

In deze discussie is volgens betrokkenen vertrouwen een cruciale factor. 'Twijfels over het systeem van transportwaardigheid kan bij varkenshouders een blokkade vormen in het vertrouwen om over te schakelen op langere staarten', stelt Evert Hendrikx van de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV).

Voor Hendrikx staat daarbij één vraag centraal: lijden de varkens met een kleine wond aan de staart onder het normale transport? 'Is het antwoord op die vraag 'nee', dan kunnen deze varkens gewoon als groene dieren mee. Daarover mag geen onduidelijkheid zijn.'

Wat in deze discussie niet meehelpt is wanneer iedereen een eigen invulling geeft aan de regels. Het is volgens Hendrikx belangrijk vertrouwen te hebben in elkaar en in de afspraken. En ondanks de soms tegenstrijdige belangen, moet er volgens hem een werkbare situatie zijn voor de varkenshouder, de chauffeur, de NVWA en de slachterij. 'Medewerkers van de NVWA moeten achter de beslissingen staan die zij nemen. Er moet geen angst zijn dat ze daar op worden afgerekend.'

Losse eindjes oplossen

Ook voorzitter Erik Mandersloot van TLN Saweetra pleit voor oplossingen voor de losse eindjes. 'Onderscheid tussen dieren is goed. Maar op interpretatieverschillen zit niemand te wachten. En waar transporteurs al helemaal geen behoefte aan hebben zijn pittige inspectierapporten en boetes.'

Dat kan in praktijk volgens Mandersloot leiden tot extra voorzichtigheid bij de afweging op het erf. 'Ofwel: bij twijfel, toch maar oranje. Wij zijn maar een tussenschakel, onze chauffeurs zijn geen keurmeesters. Dat is onze taak niet en die moet je ons ook niet geven. Chauffeurs willen vlot werken en zitten niet te wachten op discussies.'

Naast het belang van werkbare afspraken en duidelijke afwegingen, is er nog een politiek-maatschappelijke discussie. Mandersloot: 'Transport van dieren ligt onder een vergrootglas. We gaan samen voor het hogere doel van een verhoogd dierenwelzijn bij transport. Die discussie moet je integraal voeren. Bovendien mag die niet steeds weer oppoppen. Dan spelen niet de feiten, maar de emoties de overhand.'

In juli 2024 hield een groot aantal partijen uit de varkens- en rundveesector een hackathon (brede discussie) rond het thema transportwaardigheid. Sindsdien zijn overleggen gaande om tot duidelijkere afspraken te komen. Voorzitter Helma Lodders van Vee&Logistiek Nederland stelt dat daar nog weinig concreets over te vertellen is.

'Het zijn broedende kippen die we hun werk moeten laten doen. Ik verwacht in de eerste maanden van 2024 meer duidelijkheid hierover.'