Carbon farming pas lonend als de hele keten stappen zet

Dat de uitdagingen niet verdwijnen werd ook duidelijk op de conferentie 'Verdienen met Carbon Farming' op dinsdag 3 december bij Cultuurcentrum Jan van Besouw in het Brabantse Goirle. Projectleider Marjon Krol van ZLTO sprak zich daar lovend uit over de samenwerking. 'Het is jammer dat we aan het einde van deze maand moeten stoppen met het project. Er moet namelijk nog veel gebeuren om carbon farming echt succesvol te maken.'

Het duurzaam opslaan van koolstof is essentieel om de klimaatdoelstellingen te behalen, stelt meteoroloog Reinier van den Berg. 'Deze techniek vormt de sleutel tot het behalen van het klimaatakkoord. Een bodem die rijk is aan organische stof zorgt voor meer biodiversiteit en houdt water langer vast. Dit zorgt vervolgens weer voor een kleinere kans op overstromingen.'

Krol zette uiteen welke maatregelen boeren kunnen toepassen om het koolstofgehalte in de bodem te verhogen. Voorbeelden zijn het zoveel mogelijk toepassen van groenbemesters, het niet scheuren van grasland en het planten van bomen of teelten voor biobased toepassingen.

'Hier is wel een risico aan verbonden', nuanceert de projectleider, 'want boeren hebben hier nog weinig ervaring mee en moeten soms forse kosten maken. Daarom moeten agrariërs niet alleen beloond worden voor hun producten, maar ook voor hun klimaatdiensten.'

Verdienmodel ontwikkelen

Melkveehouder Marije Klever voegt toe dat ze met BoerenNatuur Nederland het doel heeft om een verdienmodel te ontwikkelen voor groenblauwe diensten. 'We willen toe naar een systeem waarin wordt betaald voor de extra klimaatmaatregelen die boeren nemen.'

De koolstof die boeren vastleggen kan omgezet worden in certificaten. Sommige bedrijven betalen geld voor die koolstofcertificaten in het kader van hun duurzaamheidsambities. Maar agrarisch ondernemers kunnen de vastgelegde koolstof ook inzetten om hun eigen emissies te compenseren.

Janneke Straver-van der Schans verkoopt certificaten aan bedrijven in de regio van Altena, samen met vier andere koolstofboeren. Op jaarbasis leggen zij gezamenlijk 200 ton CO2 vast. 'Gemiddeld komt dat neer op 1 ton per hectare. Aangezien nu 180 ton CO2 is verkocht, is dus nog ruimte voor bedrijven om bij ons af te nemen', zegt Straver-van der Schans.

Paul den Dunnen van Bio in de Polder in het Brabantse Lage Zwaluwe is in 2019 begonnen met de aanplant van walnotenbomen. De ondernemer heeft inmiddels 580 bomen staan van 3 tot 4 meter hoog. Voor de 190 bomen die het laatst geplant zijn, heeft hij koolstofcertificaten aangevraagd.

Deze bomen kunnen de komende tien jaar 64 ton CO2 vastleggen, waarvan 80 procent in het eerste jaar als koolstofcertificaat verkocht kan worden. De koolstofboer laat weten voldoening te halen uit natuurinclusief ondernemen. 'Tegelijkertijd was dit mij nooit gelukt zonder de steun van ZLTO en Agroforestry Netwerk Brabant.'

Experimenteren met gewassen

Ook Jan Versluis uit het Utrechtse Meerkerk is koolstofboer. Hij gooide het roer in 2022 volledig om en deed de koeien en maisteelt van de hand. In plaats daarvan ging hij experimenteren met gewassen die een positieve impact hebben op de waterkwaliteit, de grond en de biodiversiteit, zoals vezelhennep. Versluis vertelde tijdens de conferentie onder meer over zijn ervaringen met zonnekroon, een grondstof voor isolatiemateriaal.

Zonnekroon is een plantje dat drie jaar nodig heeft om zich volledig te ontwikkelen. Versluis' nieuwe manier van ondernemen vergt dus een lange adem. Daarnaast is het een uitdaging om een goede afzetmarkt te vinden voor zijn producten. 'Het is een reden waarom boeren nog niet vooraan staan om te investeren in dit soort technieken', denkt Versluis.

Uit de praktijkvoorbeelden blijkt volgens Krol dat het niet eenvoudig is om als individu koolstofvastlegging te certificeren. 'De verhouding tussen de benodigde inspanning en de beloning in de vorm van uitbetaling met certificaten is nog niet in balans. Het moet eenvoudiger en we moeten kijken naar het inzetten van koolstofvastlegging in de keten. Iedereen in de keten moet stappen zetten.'

De markt moet meer vertrouwd raken met carbon farming, werd tijdens het evenement duidelijk. Daarnaast is schaalgrootte nodig. Een belangrijke stap daarin is de introductie van het Europese raamwerk voor certificering van koolstofverwijdering en -opslag. Doel is om de vrijwillige markt voor duurzame koolstofverwijdering te stimuleren door één aanpak. Het raamwerk moet duidelijkheid bieden voor veel sectoren.

Boost geven aan opschaling

Beleidsmedewerker Sarah Sijses van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) meldt dat het raamwerk op vrijdag 20 december in werking treedt. 'Hiermee moet het opschalen van koolstofverwijdering en -opslag een boost krijgen.

Verder moeten er heldere kwaliteitscriteria komen over waar de activiteiten aan moeten voldoen, zodat we zeker zijn dat ze een bijdrage leveren aan de klimaatdoelen. Ik hoop zelf dat het raamwerk samenwerkingsverbanden stimuleert. Als individuele boer is het lastig om aan alle voorwaarden te voldoen.'

Iemand die de ontwikkelingen rondom het raamwerk nauwgezet volgt, is directeur Wytze van der Gaast van Stichting Nationale Koolstofmarkt. 'Als je een Europese stempel kunt zetten op technieken en methodieken, dan zullen ook grotere marktpartijen aanhalen. Dat is nodig om te kunnen opschalen.'

Volgens Sijses is voor opschaling vooral belangrijk dat koolstofvastlegging een permanent karakter krijgt. 'Je moet maatregelen nemen voor het geval de vastgelegde koolstof toch vrijkomt. Dit kunnen boeren onderling regelen door buffers aan te leggen. Ook verzekeringsmaatschappijen kunnen een rol spelen. Dit soort oplossingen dragen bij aan de broodnodige verwaarding voor de boer.'