Nieuwe techniek brengt bodemleven nauwkeurig in kaart

Theo Nieuwenhuis heeft een gemengd melkvee- en akkerbouwbedrijf in het Gelderse Didam. Sinds enkele jaren is zijn bedrijf biologisch en ontwikkelt het zich meer richting akkerbouw en vollegrondsgroenteteelt. Nieuwenhuis teelt op 20 hectare aardappelen, spelt, tarwe, lupine, graanpeulvruchten en graszaden. Groei van het bedrijf richting 50 hectare is zijn volgende doel.

Naast zijn bedrijf heeft de ondernemer een adviesbureau in bodem en kringloop. Het valt hem op dat de landbouw nogal eenzijdig is gericht op mineralen in de bodem. 'De bodem wordt in de gangbare landbouw vooral gebruikt als een substraat waar je meststoffen in stopt op het moment dat het gewas moet produceren. Ze worden eenzijdig, osmotisch gevoed.'

Chemische analyses

Volgens Nieuwenhuis worden bodems vooral beoordeeld op basis van chemische analyses. 'Daarmee blijft het bodemleven buiten beeld en zeggen die analyses vaak niet zoveel. Ik tref bodems aan die goed uit de analyse komen, maar slecht presteren en andersom. Het is nodig dat je door het jaar heen kunt zien wat een bodem doet, zodat je daarop kunt sturen met de juiste voeding.'

Voor het voeden heeft mest een sleutelrol waarmee je tot beter functionerende bodems komt, stelt de ondernemer. 'We moeten eerst mest op waarde brengen. Mest moet minder ammoniak, maar juist meer koolstof bevatten om minder agressief te zijn voor het gewas', zegt hij.

'Wat een bodem vooral nodig heeft, is levende organische stof, zodat er interactie komt tussen de plant en de bodem. Denk aan schimmels, aaltjes, protozoën en bacteriën. Dat hele pakket is van belang voor een goed bodemleven', benadrukt Nieuwenhuis. Hij wil graag meer inzicht krijgen in hoe de bodembiologie door het jaar heen werkt en presteert.

De ondernemer stelt dat het te intensief voeden van de plant met meststoffen de plantgezondheid ondermijnt, waarna voortdurend correctie met gewasbescherming nodig is. 'Door de eenzijdige voedingswijze krijgen planten vaak veel nitraat. Het kost de plant veel energie om dat op te kunnen nemen in de vorm van suikers. Deze zijn vervolgens niet meer beschikbaar om in de bodem hun nuttige werk te doen.'

Een ander voorbeeld is dat een overschot aan kalium en nitraat kan leiden tot opgeblazen cellen. Daardoor worden volgens Nieuwenhuis celwanden dunner en kunnen insecten en schimmels makkelijker binnendringen.

Lange termijn

Dat moet anders en kan via de bodem, vindt de ondernemer. 'Je boerenpraktijk moet erop zijn gericht om die op lange termijn evenwichtig te maken. Dat vraagt wat van de kwaliteit van de mest, maar ook van de toepassing van groenbemesters en gewasrotatie.' Om aan een gezondere bodem te kunnen werken, is inzicht in het bodemproces nodig.

Daarom klopte Nieuwenhuis aan bij HAL24K-Agri in het Gelderse Giesbeek. Deze start-up heeft met de Soil Life Monitor een methode ontwikkeld die met gebruikmaking van kunstmatige intelligentie (AI) het bodemleven en de biodiversiteit van de bodem nauwkeurig in kaart brengt. Een van de eerste gebruikers van de technologie is biologische bloembollenteler John Huiberts in het Noord-Hollandse Sint Maartensvlotbrug.

Biologische kwaliteit

Onlangs is HAL24K-Agri een samenwerking begonnen met Agrifirm en Bejo Zaden, die de techniek in de nabije toekomst gaan inzetten. Adviseur Bob Klein Lankhorst van het jonge bedrijf legt uit dat de biologische kwaliteit begrijpen net zo belangrijk is als de fysische en chemische gesteldheid van de bodem. 'Wij brengen dat in kaart, kwantificeren het en vertalen dit naar een advies gericht op gewasrotatie, bemesting en landbewerking.'

Voor het analyseren van de bodem gebruikt HAL24K-Agri geen DNA-technologie, maar microscopie. Bodemmonsters worden met een automatische microscoop nauwkeurig en volledig in beelden gevangen.

Activiteit per organisme

'Onze software maakt een soort film van wat er in zo'n monster zit. Uit de analyses krijgen we een volledig beeld van het bodemleven, inclusief de activiteit per organisme. Want activiteit is belangrijkere informatie dan de hoeveelheid aanwezige biomassa aan organismen, zoals traditioneel wordt gemeten', zegt Klein Lankhorst.

Volgens de ondernemer zegt de activiteit van bodemorganismen alles over het functioneren van de bodem. Zoals nutriënten uitwisselen, bodemstructuur, watervasthoudende capaciteit, ziektedruk en koolstofvastleggend vermogen.

'Uit de analyse van onze metingen krijgen we de informatie waarmee we organismen kunnen indelen op soort, zodat we bijvoorbeeld weten hoeveel bacterie-etende en schimmeletende aaltjes erin zitten', licht Klein Lankhorst toe.

Gerichte kennis

'Met meer gerichte bodemkennis en inzicht in de activiteit en interactie van het bodemleven leren we hoe de bodem kan verbeteren in al zijn functies', stelt de ondernemer. 'Wij willen naast meten en data verzamelen advies leveren waarmee een boer of tuinder wordt geholpen bij de preparatie van zijn bodem, afgestemd op de wensen per gewas.'

Nieuwenhuis verwacht dat deze service voor hem precisiebemesting dichterbij brengt. 'Vooral in kwalitatief opzicht. Weten welke soort mest je gebruikt op welk moment, gedifferentieerd per gewas. Zo kun je de bodem weerbaarder maken. Je kunt dan op basis van bodemkennis afgewogen keuzes maken in plaats van op onderbuikgevoel.'