De roos is bijna uit Nederland verdwenen

In 1980 waren er 1.150 rozenkwekerijen, de meeste rondom het Noord-Hollandse Aalsmeer. De bedrijven waren zelden groter dan 1 hectare. De rozen werden geteeld in de grond. De verwarming was beperkt tot de winter en de kassen waren laag, met een goothoogte van ongeveer 3 meter.

Twintig jaar later was er sprake van enige schaalvergroting en een sterke productietoename per vierkante meter. Er waren toen nog 765 bedrijven met een gezamenlijke oppervlakte van 960 hectare.

Warmtekrachtkoppeling

De bedrijven teelden in substraat op goten met recirculatie, onder een bescheiden hoeveelheid assimilatiebelichting. Warmtekrachtkoppeling (wkk)-motoren verzorgden jaarrond de elektriciteit, warmte en aanvoer van CO2. De kassen waren hoger met goothoogtes van 4 tot 4,5 meter.

Rozenkwekerij Zuurbier & Co in het Noord-Hollandse Heerhugowaard maakte alle stappen van deze ontwikkeling mee. In 1990 was Zuurbier een van de grootste kwekerijen met ruim 10 hectare. Het bedrijf teelde de grootbloemige rode roos First Red op goten en onder belichting. Het eerste prototype van een bosmachine stond al in de jaren negentig in de schuur van dit bedrijf. In 2000 hadden alle rozenkwekers zo'n bosmachine.

Erik Wassenaar werkt sinds 1983 bij de veiling. Vanaf 1994 is hij veilingmeester van de rozen en die functie vervult hij nog steeds bij Royal FloraHolland. Toen hij begon, kwamen alle rozen nog voor de klok, een enorme logistieke uitdaging die steeds groter werd. Want in Afrika schoten de rozenkwekerijen als paddenstoelen uit de grond met bedrijven van tientallen hectares.

In 2000 stond er in Afrika ongeveer 1.000 hectare rozen. De eerste Nederlandse rozenkwekers vertrokken naar Kenia en Ethiopië. De klimatologische omstandigheden in die landen zijn perfect voor de rozenteelt en de arbeid was goedkoop. Bovendien waren de harde valuta uit Europa zeer welkom.

Rosaline en Joost Zuurbier grepen in 2002 de kansen in Afrika. Zij zijn eigenaar van Bilashaka Flowers, onderdeel van Zuurbier & Co International. Rosaline Zuurbier: 'Het is niet zo dat Nederlanders de enige rozenkwekers in Afrika zijn. Er waren voor onze komst al lokale telers actief. Verder zijn er Britse telers, die zich speciaal op de Engelse supermarkten richten, en Indische telers. Het bloemenareaal in Afrika bestaat voor 80 procent uit rozen.'

De Nederlandse telers specialiseerden zich in het hoogwaardige segment, rode en witte rozen met een grote knop. De markt hiervoor kromp door de goedkopere roos uit Afrika.

Spraakmakende vergadering

In 2003 vond een spraakmakende ledenvergadering plaats bij de toenmalige Verenigde Bloemenveilingen Aalsmeer. De leden stemden tegen het buitenlandse lidmaatschap, terwijl het bestuur voor was. De omvang en de groei van de bedrijven in Afrika werden gezien als een bedreiging. Het voorstel werd aangepast, stemrecht werd gestaffeld en nam toe naarmate de bedrijven langer lid waren. In 2005 werd het gewijzigde voorstel aangenomen.

In 2024 zijn er vijftig Nederlandse bedrijven over met in totaal 150 hectare rozen. Wassenaar: 'Het areaal is nu stabiel. De telers hebben hun kwaliteit goed op orde. De rozen hebben een lang vaasleven. Maar de kwaliteit uit Afrika is de norm en verschilt per bedrijf. Hoe hoger de ligging, hoe zwaarder de rozen.'

In 2024 staat in Kenia en Ethiopië 5.000 hectare rozen in onbelichte foliekassen. De productie per vierkante meter ligt ongeveer op de helft van Nederland.

Bilashaka Flowers is uitgegroeid tot 70 hectare. Het bedrijf ligt op 1.900 meter hoogte en biedt werk aan 1.200 medewerkers. De rozen komen behalve per luchtvracht ook per gekoeld zeetransport naar Nederland. Zuurbier: 'Rozen uit Afrika hebben per steel, inclusief het transport, een lagere footprint dan Nederlandse rozen.'

Nederlandse rozenkwekers doen er alles aan om een perfecte roos te telen. Dat kost veel geld en energie. De belichtingsniveaus zijn enorm opgelopen. Arbeid is duur.

Kansen in versmarkt

De kansen liggen in de versmarkt, het hoogste segment en de kleuren rood en wit. Rode rozen zijn moeilijk te telen onder een hoog lichtniveau. Het bekende ras Red Naomi is nog verkrijgbaar bij Nederlandse telers. Witte rozen zijn kwetsbaarder in het transport. Voor Nederland is een goed ras beschikbaar, Avalanche+, dat zowel productief als goed houdbaar is.

Sommige telers schakelen om naar trosrozen. Deze teelt is minder intensief wat betreft arbeid en energie. Trosrozen zijn een volumineus product dat zich kwalitatief goed kan onderscheiden van de import.

Zorgen

Wassenaar: 'Ik maak me zorgen om de Nederlandse rozenteelt. De kostprijs stijgt en de opbrengsten nemen niet toe. Bedrijven willen hun nek uitsteken om te verduurzamen, maar de investeringen zijn hoog. Ze moeten dan kunnen rekenen op ondersteunend beleid.'

De rozenkas van Zuurbier & Co in het Noord-Hollandse Kudelstaart van 5.000 vierkante meter is nu onverwarmd en onverlicht. De kas wordt gebruikt voor de opkweek van potrozen als patioplant.

De ooit hightech rozenkassen in Heerhugowaard zijn in gebruik voor zaadteelt, pioenrozen en rozenbottels. Allemaal teelten met een lage energie- en arbeidsbehoefte. Dergelijke teelten zijn alleen rendabel in kassen die zijn afgeschreven. Veel andere voormalige rozenkassen zijn in gebruik voor de teelt van snijhortensia's.